Læknablaðið - 15.11.1998, Blaðsíða 18

836
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
stækkað milta sem ekki hafði minnkað í kjölfar
lyfjameðferðar. Hinn síðasttaldi lést fimm
mánuðum eftir aðgerð án þess, að því er virtist,
að aðgerðin breytti einhverju.
Enginn sjúklingur lést af völdum aðgerðar.
Fylgikvillar sem tengdust þessum hópi voru
þeir, að tveir (6%) sjúklingar fengu ígerð undir
þind (subphrenical abscess) og þörfnuðust end-
uraðgerðar og fékk annar þeirra blóðbrjóst
(hemothorax) eftir að gat hafði komið á þind
við aðgerð. Annar þeirra, 58 ára karlmaður, var
með blóðríki (polycytemia vera) og milta sem
vó 4200 g en hinn, 77 ára karlmaður, með hæg-
gengt eitilfrumuhvítblæði (chronic lymphocy-
tic leukaemia) með milta sem vó 2800 g.
Af þeim sem ekki reyndist mögulegt að meta
árangur hjá vantaði upplýsingar um þrjá og
tveir gengust undir aðgerð vegna stigunar og
því ástæðulaust að meta árangur.
Enginn sjúklingur fékk graftarsótt (sepsis) í
tengslum við aðgerð.
Hópur B: Hjá hópi B (töflur IV,V) var miltað
oftast fjarlægt í tengslum við magakrabbamein
eða hjá 16 og í tengslum við briskrabbamein
hjá sjö. Oftast var um áverka á milta/miltisæðar
að ræða eða hjá 26 (49%), miltistakan var hluti
af stigun hjá níu (17%) og tæknilegar aðstæður
höguðu þannig til að miltistaka var óumflýjan-
leg hjá níu (17%) (tafla V). í töflu IV kemur
fram hvort staðið hafi til í upphafi aðgerðar að
fjarlægja miltað (planned/unplanned). Blóðtap
var allajafna 1500 ml (350-13000) og þörfnuð-
ust sjúklingar 0-40 eininga (miðtala 4) í aðgerð
auk 0-18 eftir aðgerð (miðtala 1). Átta (15%)
sjúklingar í þessum hópi létust innan 30 daga
frá aðgerð en ekki var könnuð tíðni einstakra
fylgikvilla eða dánarorsök þar sem sjúklinga-
hópurinn var mjög misleitur, aðgerðir misjafn-
lega yfirgripsmiklar og því mjög erfitt að túlka
niðurstöður.
Umræða
Marvíslegar ábendingar liggja að baki milt-
istöku hjá sjúklingum með blóðsjúkdóma eða
sjúkdóm í milta. Yfirleitt er árangur af aðgerð
góður og fylgikvillar í kjölfar hennar ekki al-
gengir. Oft koma upp aðstæður þar sem miltað
er tekið í tengslum við aðra aðgerð í kviðarholi
án þess að það hafi staðið til í upphafi.
Miltað var langoftast fjarlægt vegna ofstarf-
semi þess (hypersplenismus) í tengslum við
einhvers konar frumufæð (cytopenia) og vó þar
blóðflögufæðar purpuri þyngst. Þetta kemur
heim og saman við flestar nýlegar rannsóknir
(4-7). í sumum eldri rannsóknum er hlutdeild
Hodgkins sjúkdóms meiri þar sem miltað var
fjarlægt til stigunar þess sjúkdóms (5,8). Nú
hafa betri myndgreiningaraðferðir komið í stað
aðgerðar og meðferð hefur einnig breyst.
Isótópaskann var oftast notað til að meta út-
lit og stærð miltans en eftir því sem leið á rann-
sóknartímabilið var ómun oftar beitt. Sú aðferð
er mun ódýrari og handhægari.
Tæplega 30% miltanna voru yfir 1 kg að
þyngd og er það svipað og í öðrum rannsókn-
um (9). I öllum tilvikum var um að ræða sjúk-
dóma sem eru vel þekktir af því að tengjast
miltisstækkun en þó er ekki hægt að draga
neinar sérstakar ályktanir af algengi þeirra í
þessari rannsókn þar sem um of fá tilfelli er að
ræða.
Fjórir af sjúklingunum höfðu góðkynja sjúk-
dóm og var miltað hjá þeim fjarlægt fljótlega
eftir greiningu. Hjá hinum, þar sem um illkynja
sjúkdóm var að ræða, var miltað tekið hjá öll-
um að frátöldum einum, ári eða mörgum árum
eftir að sjúkdómsgreining lá fyrir. Þetta getur
verið skiljanlegt þar sem læknar þeirra hafa
vilja komast hjá aðgerð í lengstu lög eða þar til
hún varð óumflýjanleg vegna kviðarholsóþæg-
inda eða frumufæðar. Nýlegar rannsóknir gefa
þó til kynna að hentugra sé að fjarlægja miltað
fyrr en seinna hjá þessum hópi sjúklinga. Með
því megi draga verulega úr þörfinni fyrir blóð-
og blóðflagnagjöf auk þess sem komið er í veg
fyrir að sjúklingur fái óþægindi vegna of stórs
milta (10,11).
Blóðtap var að jafnaði 600 ml, sem telja má
eðlilegt, en hjá tveimur blæddi meira en 2000
ml og þurftu þeir miklar blóðgjafir. Um var að
ræða sjúklingana tvo sem fengu ígerð undir
þind. Hjá Aksnes og félögum var blóðgjafar-
þörf eini marktæki þátturinn sem hafði bein
tengsl við sýkingar í kjölfar aðgerðar (4).
Tíðni fylgikvilla (6%) var allnokkru lægri en
við sambærilegar rannsóknir, en aftur verður
að hafa í huga smæð hópsins (4,12,13). Árang-
ur miltistöku var í mörgum tilvikum góður eða
hjá 67% og hjá 80% ef einungis er miðað við
þá sem hægt var að meta. Langtímaárangur var
verulega háður grunnsjúkdómi. Allir sjúkling-
arnir nema einn sem hafði blóðdílasótt (idio-
pathic thrombocytopenic purpura, ITP) (90%)
voru lyfjalausir eftir aðgerð en samkvæmt
flestum rannsóknum svarar um það bil einn af
hverjum þremur ekki aðgerð (14).