Læknablaðið - 15.11.1998, Blaðsíða 16

834
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
sjúklinga. Af þeim höfðu 36 sjúkdóm tengdan
milta (hópur A) og 53 utan milta (hópur B).
Mjög fjölbreytilegar ábendingar lágu að baki
miltistöku hjá hópi A en algengastar voru blóð-
flögufæðar purpuri (28%) og non-Hodgkins
sjúkdómur (12%). Hjá hópi B voru algengustu
aðgerðirnar magabrottnám í tengslum við maga-
krabbamein (30%) og brisaðgerð vegna bris-
krabbameins (13%). Algengustu klínísku ábend-
ingar miltistöku hjá hópi A voru blóðflögufæð
(34%) og kviðverkir vegna stækkaðs milta
(23%). Hjá hópi B var langoftast um að ræða
áverka á miltað í aðgerð (49%). Fyrir aðgerð
fengu 13 sjúklingar barkstera, níu blóð og sex
mótefni, allir í hópi A. Að jafnaði varð mun
minna blóðtap í tengslum við aðgerð hjá hópi
A. Langtímaárangur hjá hópi A með tilliti til
upprunalegs sjúkdóms var góður hjá 24 (67%),
sæmilegur hjá þremur (8%), lélegur hjá fjórum
(11%) en óviss hjá fimm (14%). Fylgikvillar
hjá hópi A tengdir aðgerð voru sjaldgæfir.
Alyktanir: Oft má ná góðum árangri með
miltistöku hjá sjúklingum með miltissjúkdóm
og þessar aðgerðir eru yfirleitt hættulitlar.
Langtímaárangur er þó verulega háður grunn-
sjúkdómi. Með betri aðgæslu mætti í mörgum
tilvikum fækka miltistökum hjá sjúklingum án
miltissjúkdóms.
Inngangur
Á síðustu áratugum hefur komið í ljós að
miltað gegnir veigamiklu hluverki í líkams-
starfsemi manna. I kjölfarið hafa verið gerðar
margar rannsóknir, meðal annars hér á landi, á
lokuðum miltisáverkum og afleiðingum miltis-
brottnáms einkum í tengslum við slys (1). Þess-
ar rannsóknir hafa flestar beinst að því að
kanna algengi heiftarlegra blóðsýkinga hjá
miltislausum, jafnframt hvernig varðveita megi
laskað milta frá miltisbrottnámi (2,3).
Miltistökur hjá sjúklingum án undangeng-
innar áverkasögu, valaðgerðir (elective) hafa
minna verið rannsakaðar og aldrei svo vitað sé
hér á landi. Við vissum að töluverður fjöldi
slíkra aðgerða hafði verið gerður á Landspít-
alanum einkum vegna blóðsjúkdóma og til
stigunar sjúkdóma. Enn fremur laskast miltað
stundum við aðgerðir í kviðarholi og er því
fjarlægt.
Markmið þessarar rannsóknar var að kanna
ábendingar miltistöku hjá sjúklingum með sjúk-
dóm tengdan milta, athuga klínísk einkenni,
fylgkvilla aðgerða og meta langtímaárangur
með tilliti til upprunalegs sjúkdóms. Jafnframt
var ætlunin að athuga hvenær miltað er tekið
og við hvaða aðstæður ef ekki er um beinan
miltissjúkdóm að ræða.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn og náði til ár-
anna 1985-1994. Farið var yfir allar sjúkra-
skrár sjúklinga á Landspítalanum sem gengust
undir miltistöku og höfðu enga nýlega áverka-
sögu að baki. Auk þessa var kannað hvaða
sjúklingar gengust undir aðgerð vegna sjúk-
dóms óskyldum milta en það eftir sem áður
fjarlægt.
Sjúklingunum var skipt í tvo hópa, hóp A þá
sem höfðu sjúkdóm í milta eða tengdan starf-
semi þess, og hóp B þá sem höfðu sjúkdóm
ótengdan milta.
Hjá hópi A voru skráðar ábendingar fyrir að-
gerð, klínísk einkenni sem rekja mátti til starf-
semi eða tilveru miltans auk myndgreiningar-
rannsóknir sem voru notaðar til að meta stærð
og útlit þess. Einnig var kannað hvaða meðferð
sjúklingar fengu fram að miltistöku, óhöpp í
aðgerðum, blóðtap, blóðgjöf og fylgikvillar.
Langtímaárangri aðgerðar með tilliti til upp-
runalegs sjúkdóms var skipt í þrjá flokka, það
er góður ef fullur bati fékkst og árangur stóð
fyllilega undir væntingum, lélegur ef lítill sem
enginn árangur var af aðgerð eða sæmilegur ef
einhver bati hlaust en þó minni en vonast hafði
verið til. f þessu sambandi var miðað við
ástand sjúklings ári eftir aðgerð.
Hjá öllum sjúklingum í hópi A var eingöngu
miltað fjarlægt nema hjá einum þar sem gall-
blaðra var einnig tekin og hjá öðrum var gerð
stór aðgerð á þvagvegum. Öll miltun voru fjar-
læ^ð með holskurði utan eitt með kviðsjá.
í hópi B var athugað hvers konar sjúkdómar,
aðgerðir og aðstæður lágu að baki því að miltað
var fjarlægt. Auk þessa var farið yfir blóðtap,
blóðgjöf og skurðdauða (dauði innan 30 daga
frá aðgerð) í tengslum við þær aðgerðir.
Niðurstöður
Á árunum 1985-1994 voru 93 miltu fjarlægð
vegna framangreindra ástæðna. Sjúkraskýrslur
fundust fyrir 89 sjúklinga. Þrjátíu og sex sjúk-
lingar höfðu sjúkdóm sem tengdist milta (hóp-
ur A), 20 karlar (56%) og 16 konur (44%) á
aldrinum 17-85 ára (miðtala 57). Fimmtíu og
þrír sjúklingar höfðu sjúkdóm utan miltans
(hópur B), 32 karlar (60%) og 21 kona (40%).