Læknablaðið - 15.11.1998, Blaðsíða 66

878
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
í skrá 55, Lifnaðarhœttir í
þéttbýli. Fjölskylduhœttir er
spurt um líkamshirðingu,
heilsufar og heilbrigðisþjón-
ustu.
I skrá 65, Hreinlœti og
heilsufar er spurt um persónu-
lega umhirðu og snyrtingu,
bað og þvott, almennt hrein-
læti, hár, skegg, tennur, and-
litssnyrtingu og þess háttar,
náðhús, salerni, baðker og
fleira Spurt um heilsufar og
lækningar, þar á meðal meðöl,
kvilla og smáskammtalækna.
Einnig er spurt um sníkjudýr
og önnur vanþrifakvikindi.
I skrá 85, Gömul lœknisráð
er spurt um ráð við kvillum,
til dæmis um meiðsli og við-
búnað við þeim, smitsjúk-
dóma, húðsjúkdóma og lík-
amslýti, meðhöndlun lang-
legusjúklinga, heilsurækt og
ýmiss konar hómópatalyf og
lækningajurtir. Spurt um lækn-
isþjónustu og sjúkraflutninga,
huglækningar, grasalækning-
ar, hómópata og smáskammta-
lækna.
Þá er víða fróðleikur um
dýralækningar í svörum við
spurningaskrám um húsdýrin,
m.a. er heil skrá (nr. 23) um
hrossalœkningar. Dr. Georg
Houser skrifaði heila bók sem
að langmestu er byggð á svör-
um við þessari skrá - Saga
hestalœkninga á Islandi.
Sem ég sat og var að berja
þennan texta saman hringdi
gömul kona norðan úr landi til
að segja frá því hvaða ráð
móðir hennar hefði notað í
gamla daga til að lækna sig af
illvígri liðagigt þegar hún var
öll úr lagi gengin og slím-
himnurnar hættar að þola með-
ulin, það er að segja hún hætti
að borða fisk og kjöt, drakk
kartöflusoð, eplaedik, seyði af
klóelftingu og birki og hafði
samvinnu við andalækni.
Þetta minnir óneitanlega á
margt í óhefðbundnum lækn-
ingum nútímans enda vafalít-
ið undir áhrifum frá náttúru-
lækningastefnunni. Nýlega
var send út aukaspurning um
kraftaverk til fastra heimildar-
manna þjóðháttadeildar og
flestir sem svöruðu sögðu frá
atvikum sem tengdust anda-
lækningum.
Alþýðufróðleikurinn um
lækningar sem liggur á þjóð-
háttadeild er annars af marg-
víslegum toga spunninn og
hér á eftir eru nokkur dæmi
um það sem þar er að finna:
Innsend dæmi
„Einu sinni datt ég ofan
stiga, og meiddi mig í fæti og
varð að liggja í 3 vikur. Þá
lagði mamma bakstur með
súru skyri á fótinn, svo ég
varð jafngóð eftir 3 vikur.
Móðir mín sauð vallhumal,
með smjöri og hafði við sár.
Notaði hann líka á kýrspena
yfir sumarið. Við kvefi hafði
móðir mín soð af soðnum
fjallagrösum, sem við drukk-
um óspart. Agætt. Svefnleysi.
Þá var gott að borða kræk-
linga fyrir svefn. 12-14 skelj-
ar. Soðið sem fiskisúpa, soðið
drukkið. Tekinn fiskurinn úr
skelinni og grænleiti strengur-
inn með, maginn. Sveppir
voru góðir við handadofa...
Kræklingur við magaveiki.
Njólarætur við hægðum."
(Heimild: Kona úr N-Þingeyjar-
sýslu, f. 1903)
„Mér dettur í hug að segja
frá reynslu minni af kulda-
bólgu, sem þannig var nefnd.
Þegar ég sem unglingur var að
beita á vetrarvertíð fékk ég oft
bólgu í hendumar eða sérstak-
lega finguma, síðan duttu sár
á fingurkögglana sem kölluð
voru kuldapollar og gekk illa
að gróa. Einna skást reyndist
myglaður físissveppur. Hann
þurrkaði vessana og myndaði
hrúður yfir sárið. Þetta var
húsráð ekki læknisráð, meðal
annars þessvegna get ég um
þetta.“
(Heimild: Karlmaður frá Eyrar-
bakkaf. 1898)
„ Grasastella. Tekinn var
hnefi eða visk af hreinum
fjallagrösum og soðið saman
við nýmjólk. Þykknaði þá
mjólkin og varð þetta sam-
fellt. Þetta þótti mjög gott við
niðurgangi, var jafnvel gefið
ungbörnum.
Grasasaft. Soðin voru
fjallagrös í vatni nokkra
stund, seyðið síðan síað frá og
settur út í það kandíssykur,
svo að það varð vel sætt, síðan
var þetta sett á flösku og
geymt þannig. Þótti mjög
hollt fyrir brjóstveika að nota
af þessu.“
(Heimild: Karlmaður úr Norður-
Þingeyjarsýslu f. 1898)
„Við sótthita notaðar ýmsar
víðitegundir, salix, við niður-
fallssýki beitilyngsseyði og
við harðlífi, heimulunjólarót
og rabarbararót. Voru þær
þurrkaðar og muldar svo í
morteli blandað í duftið litlu
einu af sykri, og tekið inn
duftið í skömmtum. Var það
oft gefið börnum og gaf góða
raun. Maríuvandar tegundim-
ar, einkum sú hvíta og bláa,
notaðar sem hjartastyrkjandi
lyf, og margar fleiri tegundir
grasa mætti telja. Var oft
blandað fleiri tegundum sam-
an, þær soðnar og seyðið
drukkið. Soðið var í litlum
járnpottum eða járnkötlum,
þar til seyðið þótti hæfilega
bragðsterkt, og geymt á flösk-
um, notað svo eftir þörfum.
Stundum tuggðar ósoðnar og