Sveitarstjórnarmál - 01.08.2001, Blaðsíða 23

Félagsmál
greint hvernig sveitarfélögunum yrðu tryggðar
auknar tekjur leiddi árleg endurskoðun í ljós að
þeim væri of naumt skammtað til að standa undir
verkefnum sem þeim voru falin í hinum nýju
félagsþjónustulögum. Þannig má segja að sveitar-
félögin hafi að hluta til verið að velta áhættunni
yfir á ríkið sem, eðli málsins vegna, sveitarfélög-
unum finnst sanngjarnt en ríkinu ósanngjarnt.
Helstu ógnanir fyrir sveitarfélögin annars vegar
á suðvesturhorni landsins eru án efa langur biðlisti
eftir þjónustu og á landsbyggðinni hins vegar
fámenn sveitarfélög sem ekki geta tekið ein og sér
við málaflokknum. Þrátt fyrir að bæði ríki og
sveitarfélög hafi verið byrjuð að vinna á þessum
þáttum, eins og fram hefur komið, voru þeir mjög
ríkjandi í umræðunni á undirbúningstíma yfir-
færslunnar. Má segja að umræðan hafi lítið sem
ekkert náð til þeirra möguleika og ögrandi verk-
efna sem felast í yfirfærslunni og munu þeim því
verða gerð hér lítillega skil.
Tækifæri og áskorarnir
Til að sjá hvaða tækifæri og áskoranir felast í því
að taka við málaflokki fatlaðra er nærtækast að líta
til þeirra sveitarfélaga sem nú þegar hafa tekið við
málaflokknum en það eru öll sveitarfélög á Norð-
urlandi, Vestmannaeyjabær og sveitarfélagið
Hornaíjörður. Hafa sveitarfélögin ýmist tekið við
málaflokknum sem reynsluverkefni eða samkvæmt
13. gr. laga um málefni fatlaðra, nr. 59/1992.
Hinn 30. mars sl. var haldið málþing um árangur
reynslusveitarfélaganna af þjónustu við fatlað fólk.
Markmið málþingsins var að gefa sveitarfélögum,
stofnunum, félagasamtökum og öðrum kost á að
fræðast um þjónustu reynslusveitarfélaganna Akur-
eyrar og Vestmannaeyja við fatlaða og rekstur
málaflokksins. Á málþinginu voru haldin athyglis-
verð erindi um reynslu sveitarfélaganna af því að
taka við málaflokknum frá ríki svo og um afstöðu
fulltrúa hagsmunafélags í reynslusveitarfélagi til
þjónustu við fatlaða og einnig fjallað um samþætt-
ingu og þverfagleg vinnubrögð í ljósi frumvarps til
laga um félagsþjónustu sveitarfélaga. Jafnframt
voru kynntar niðurstöður tveggja kannana á við-
horfúm stjórnenda til reksturs reynslusveitarfélag-
anna svo og niðurstöður PriceWaterhouseCoopers
á viðhorfum til þjónustu reynslusveitarfélaganna
við fatlaða. Erindin má finna á heimasíðu félags-
málaráðuneytisins, auk þess sem einhver þeirra
munu birtast annars staðar í þessu tölublaði.
I stuttu máli sagt er reynsla af tilfærslu mála-
flokksins til viðkomandi sveitarfélaga góð. Lykil-
orðin eru þróun á stjórnsýslu og þjónustu, sam-
þætting, nærþjónusta og meiri yfirsýn, styrking
sveitarstjórnarstigsins, hagkvæmni og betri nýting
á fjármagni og faglegra umhverfi fyrir starfsfólk.
Breytingin hefur því leitt til meiri árangurs og betri
þjónustu til allra þeirra hópa sem þurfa á félags-
þjónustu að halda, hvort sem fólk er fatlað eða
ekki. Þetta er nú hálfgerð „hallelúja“ upptalning en
rétt er að minna á að breytingar ganga sjaldnast
sjálfkrafa vel og að þessi mikla breyting hefur án
efa kostað bæði svita og tár allra sem að málinu
koma, starfsmanna, neytenda og stjórnmálamanna.
Málþingið fjallaði fyrst og fremst um þann árangur
sem náðst hafði, minna um erfiðleikana. Á hinn
bóginn er ljóst að meira fjármagn fer í félagsþjón-
ustuna en áður og helgast það fyrst og fremst af því
að ítarleg greining fór fram á skyldum ríkis og
sveitarfélaga á þjónustu við fatlað fólk í viðkom-
andi sveitarfélögum. Það leiddi til þess að báðir
aðilar fóru að sinna betur skyldum sínum með
tilheyrandi viðbótarkostnaði. Hagræðingin og betri
nýting á fjármunum felst ekki síst í því að færri
„kerfi“ koma að lausn mála, farið er að veita þjón-
ustuna á grundvelli heildarsýnar á aðstæðum og
úrlausnir byggðar á nálægð, yfirsýn og samþættum
leiðum. Ljóst er að sveitarfélögin hafa tekist á við
mikla áskorun sem leitt hefur til þróaðrar og betri
þjónustu fyrir íbúa þess.
Áður en lengra er haldið er rétt að rifja aðeins
upp hlutverk ríkis annars vegar og sveitarfélaga
hins vegar í þjónustu við fatlað fólk. Þá skýrist
kannski að hluta til hvers vegna reynsla viðkom-
andi sveitarfélaga, sem nú þegar hafa tekið við
málaflokki fatlaðra, er jafn jákvæð og raun ber
vitni. Fyrst ber að telja að fatlað fólk á rétt á allri
almennri þjónusm ríkis og sveitarfélaga og skal sú
þjónusta koma áður en sérþjónusta svæðisskrif-
stofa kemur til. Þetta þýðir að fatlað fólk á sama
rétt og aðrir á félagsþjónustu sveitarfélaga, sama
hvaða nafni hún kann að nefnast. Reynist þjónustu-
þörf fatlaðs fólks meiri en sem nemur þeirri þjón-
ustu sem félagsþjónustu sveitarfélaga ber að veita
skal leita til svæðisskrifstofa, auk þess sem sveitar-
félög hafa skyldur skv. lögum um málefni fatlaðra