Sveitarstjórnarmál - 01.08.2001, Blaðsíða 57

Stjórnsýsla
27^
helsta heimild laga um stjórnunarhlutverk lög-
reglustjóra og hvemig með skuli farið ef vanhæfi
kemur upp:
„Lögregluumdæmi ogstjórn þeirra.
1. Landið skiptist í lögregluumdæmi sem fara
saman við skiptingu þess í stjórnsýsluumdæmi.
Sýslumenn eru lögreglustjórar, hver í sínu um-
dæmi nema í Reykjavík þar sem lögreglustjórn er
í höndum sérstaks lögreglustjóra. Við embætti lög-
reglustjórans í Reykjavík skal starfa varalögreglu-
stjóri.
2. Lögreglustjórar fara með stjórn lögregluliðs,
hver í sínu umdæmi. Þeir annast daglega stjórn og
rekstur lögreglunnar í umdæmi sínu og bera ábyrgð
á framkvæmd lögreglustarfa innan þess.
3. Lögreglustjórar fara með yfirstjórn leitar- og
björgunaraðgerða á landi. Um björgun sem heyrir
undir skipulag almannavarna gilda sérstök lög.
Ráðherra setur reglur um samstarf lögreglu og
björgunarsveita.
4. Dómsmálaráðherra getur falið öðrum en hin-
um reglulega lögreglustjóra umdæmis að fara með
lögreglustjórn þar tímabundið þegar sérstaklega
stendur á.
5. Dómsmálaráðherra er heimilt að setja annan
löghæfan mann í stað hins reglubundna lögreglu-
stjóra til meðferðar einstaks máls.“
b. Stjórnun í raun
Lögin taka ekki beint á því atriði hvernig ein-
stökum lögregluliðum skuli stjórnað. Sú stjórnun
byggist annars vegar á hefð eftir því sem best verð-
ur séð og hins vegar stjórnunarstíl þeim sem hver
einstakur lögreglustjóri hefur tamið sér. Stjórnun
lögreglu er hvergi kennd sérstaklega á íslandi. Um
Lögregluskóla ríkisins eru fyrirmæli í VIII. kafla
lögreglulaganna. Skólinn er sjálfstæð stofnun og sú
eina sem kennir lögreglufræði. Hann skiptist í
grunndeild og framhaldsdeild, sem skal veita starf-
andi lögreglumönnum símenntun, framhalds-
menntun og sérmenntun (36. gr. 1. mgr. lögreglu-
laganna).
Við skoðun laga og reglugerða fannst einungis
eitt ákvæði um nám varðandi stjórnun lögreglu.
í 12. gr. 1. mgr. reglugerðar nr. 490 25. júlí 1997
um Lögregluskóla ríkisins segir: „Framhalds-
menntunarnámskeið skulu miða að því að mennta
og þjálfa starfandi lögreglumenn til að annast
stjórnun í lögreglunni. Leitast skal við að gera
menn hœfa til að annast stjórnun á öllum starfs-
stigum lögreglunnar. “
í samtali við Arnar Guðmundsson, skólastjóra
Lögregluskóla ríkisins, kom fram að námi sam-
kvæmt nefndri grein reglugerðarinnar hefur enn
ekki verið komið á fót. Hugmyndir stjórnenda
skólans voru þær að fyrsta námskeiðið yrði fyrri
hluta árs 2000 og þá yrði byrjað á þvi að bjóða
námskeið sameiginlega fyrir lögreglustjóra og yfir-
lögregluþjóna. (Vegna undirbúnings að inngöngu í
Schengen er það fyrirhugað haustið 2001.)
Reglur um stjórnun eru ekki til í lögum umfram
það sem nú hefur verið greint frá í 6. greininni.
I 1. mgr. 6. gr. er kveðið á um skiptingu landsins
í lögregluumdæmi og er það í samræmi við lög um
aðskilnað dómsvalds og umboðsvalds í héraði, nr.
92/1989, sbr. 11. gr. þeirra laga. í 2.-4. mgr. 6. gr.
laganna er að finna ýmis nýmæli. I 2. mgr. er sér-
staklega kveðið á um sjálfstæði lögreglustjóra í
starfi þrátt fyrir að komið verði á fót embætti ríkis-
lögreglustjóra. Með því er átt við að eftir sem áður
sé hver lögreglustjóri ábyrgur fyrir framkvæmd
lögreglustarfa í umdæmi sínu og rekstri embættis
síns frá degi til dags. Ríkislögreglustjóra er ekki að
jafnaði ætlað að skipta sér af daglegum rekstri lög-
reglustjóraembættanna né á hann að gefa lögreglu-
liðunum fyrirmæli í einstökum málum nema svo sé
um mælt annars staðar í þessum lögum eða í
öðrum lögum, sbr. t.d. h-lið 1. mgr. 5. gr., a-lið
4. mgr. 7. gr. og 3. mgr. 8. gr. Ákvæði þessi lúta
í stuttu máli að samstarfi lögreglu milli umdæma
vegna viðamikils undirbúnings, lögreglulið í einu
umdæmi fari með löggæslu í öðru umdæmi og því
í hvaða umdæmi brot skuli rannsakað.
b. 1. Björgunaraðgerðir
I athugasemdum með lögunum kemur skýrt fram
að stjórnun björgunaraðgerða skuli vera í höndum
lögreglu án þess að til komi aukinn kostnaður.
Við meðferð frumvarpsins á Alþingi lagði nefnd-
in, sem samdi frumvarpið að lögreglulögunum, til
að frumvarpið yrði samþykkt með breytingum sem
gerðar voru tillögur um á sérstöku þingskjali.
í þeim breytingartillögum fólst:
Að 6. greininni skyldi breytt til þess horfs sem
varð með 3. mgr. nefndrar greinar í lögunum. Sú
gagnýni kom „fram á frumvarpið, m.a. frá lög-
reglustjórum og lögreglumönnum, að í það vanti
ákvæði um yfirstjórn lögreglu varðandi björgun og
leitaraðgerðir. Ekki er umdeilt að eitt af verkefnum
lögreglustjóra hefur verið að hafa með höndum yf-