Helgafell - 01.06.1942, Page 73

TVEIR ÍSLENZKIR LISTAMENN
203
að og samanþjappað í óvenjulegri og
næstum yfirnáttúrlegri nálægð. Tré í
Húsafellsskógi, lágar, kræklóttar hrísl-
ur í jökulröndinni, vaxnar saman við
himinninn, rauðbrún jörð og bláhvít-
ur himinn ganga hvort upp í annað,
eins og ólíkar jöfnur í einföldu reikn-
ingsdæmi. — Og samt sem áður vakir
virkileikinn nýr og ferskur yfir þessari
óvæntu sjón og þessum óvenjulegu
vinnubrögðum í íslenzkri list:
Málaralistin er ekki lengur dauð eft-
irlíking lifandi umhverfis, sem aðeins
verður skilin bókmenntalegum skiln-
ingi, þegar bezt lætur. í stað þess að
fá lit sinn og ljóma frá fjarskyldari
sögu eða annarlegum tilfinningum á-
horfandans, krefst hún þess að vera
eitthvað sjálf, án alls annars. Hún á
sér í raun og veru ekkert markmið
annað en túlkun höfundarins á sjálf-
um sér. En í þessari list eins og öllum
öðrum listum, getur enginn höfundur
túlkað sjálfan sig, nema því aðeins, að
hann um leið víkki svið mannlegrar
skynjunar frá því, sem áður var. Þdð
er lögmál lífsins, og í hverjum ein-
staklingi býr nýr möguleiki til nokk-
urs ávinnings í þessa átt. Hitt er ann-
að mál, hvort fólk er þess umkomið
að skilja eða njóta svo undarlegra á-
vaxta mannlegrar vinnu þegar í stað.
Þetta er inntakið í list Þorvaldar
Skúlasonar. Hann hefur komið auga
á það, sem máli skiptir og missir ekki
sjónar af því aftur. Hann býr yfir
þeirri dularfullu gáfu, að stilla hlutun-
um upp, þjappa þeim saman, króa þá
af í litlu herbergishorni, við bryggju-
sporð eða í borgarstræti og ná þeim
á sitt vald, láta þá segja til sín og op-
inbera leyndardóma sína. Hann er í
raun og veru fyrsti íslenzki listmálar-
mn, sem flytur okkur tækni og anda
hinnar stóru heimslistar með miklum
jákvæðum árangri. Hann gengur að
starfi sínu vitandi vits, tjáning hans er
markviss og upprunaleg. Hann reynir
aldrei að komast létt frá viðfangsefn-
um sínum. Ut úr myndum hans geislar
sterkur, örlögþrunginn persónuleiki,
þróttur lifandi manns, hamingja lifandi
manns. Hann er ævintýri nútímans á
sviði íslenzkra lista.
Vér, sem höfum fengizt við skyld
verkefni á öðrum sviðum, verðum að
viðurkenna, að hann stendur okkur
framar, list hans hefur þegar náð því
marki, sem við, vitandi eða óafvit-
andi, ætluðum að ná. ÞaS er einkenni-
legt, að minnsta kosti þegar þess er
gætt, hve íslenzk málaralist á sér stutta
sögu að baki, og hve mikið tómlæti
þeim fáu mönnum hefur verið sýnt, er
einhvers voru megnugir á því sviði.
Þess heyrist oft getið, að nútíma-
málaralist eigi lítið erindi til almenn-
ings, og sé oftast byggð upp á and-
lausri tækni og jafnvel sjúklegri vit-
leysu. En, sem betur fer er þetta ekki
rétt. Engin list nú til dags er nokkurs
virði, nema því aðeins, að hún sé nú-
tímalist, það er að segja: Engin list
er þess virði, að henni sé gaumur gef-
inn, nema því aðeins, að hún feli í sér
það markmið að víkka það svið, sem
takmarkaðist af listrænni þekkingu og
listrænni getu höfunda sinna.
Blekkinguna, sem margir halda að
nútímamálaralist byggist á, þarf eng-
inn aS óttast. ÞaS er aldrei hægt aS
villa mönnum sýn til lengdar. Um leið
og augu fólksins opnast fyrir þessum
hlutum, verður það vissulega fært um
að greina á milli góðs og ills, ekki
síður en allur fjöldinn þekkir strax góð-
ar bókmenntir frá lélegum bókmennt-
um, hvað sem hver segir, og jafnvel
þótt sjálft ríkisvaldið skerist í leikinn.
Steinn Steinarr.