Helgafell - 01.06.1942, Qupperneq 101

BÓKMENNTIR
231
skáld“. Sá, sem skrifar fyrir börn af alúð og
skilningi, verður að geta lifað og hrærzt í hug-
arheimi þeirra, en líklega er sú leikfimi ekki á
færi annarra en þjálfaðra og þroskaðra rithöf-
unda, að sveifla sér fram og aftur á milli
tveggja fjarskyldra heima, sjálfum sér og þeim
báðum að meinalausu.
Höfundarefnum er áreiðanlega ekki holt að
,,taka niður fyrir sig“ um efnisval, eins og
ungum skáldum finnst eðlilega, að þau geri
með samningu barnabóka. Stórlæti í vali yrkis-
efna er ungum höfundum gott og eðlilegt,
hversu mjög sem þeir kunna að reisa sér hurð-
arás um öxl í fyrstu, en sú tilhneiging fær
varla byr undir vængi í heimi barnabókmennt-
anna nú á tímum. Ég á þó ekki við, að Stefáni
bráðliggi á að afkasta ,,stórri“ skáldsögu. Það
ætti hann ekki að gera, fyrr en hann hefur skil-
að nýju smásagnasafni, þar sem honum hefur
notast drjúgum betur en til þessa, að hæfi-
leikum sínum.
Sigurður Helgason er tvímælalaust þroskað-
astur þeirra fjögurra sagnaskálda, sem hér get-
ur, enda enginn nýliði í grein sinni lengur. Kið
hin gullnu þil er bezta bók hans, eins og vera
ber. Þessi stutta, ljóðræna skáldsaga um hin
..gullnu þil“ hamingjunnar, sem hinn lauslyndi
drykkjumaður Einar-Páll og ástmær hans eygja
hvort í sínum draumi, hann á valdi haldlausra
sjálfsblekkinga, en hún í leiðslu ungrar, sterkr-
ar ástar, afla, sem skapa hvoru um sig örlög í
samræmi við eðlisgerð þeirra — henni voveif-
legan dauða, en honum logið líf, er að mínum
dómi heilsteypt verk og hlutfallarétt, unnið af
gerhygli og vandvirkni. En Sigurður sneiðir hér
sem endranær svo rækilega hjá þeim hvim-
leiða annmarka lítt þroskaðra höfunda að
trana sér og sjónarmiðum sínum fram á milli
sögu og lesanda, að hlédrægni hans og hlut-
leysi verða að ofdyggðum, sem vekja einatt
grun, að líkindum rangan, um vöntun skaps-
muna hjá höfundinum. Og þar sem þessi sjálfs-
afneitun nær engu síður til stílbragðs og orð-
færis en efnismeðferðar í þrengri merkingu, er
það ekki að ástæðulausu, að mörgum þykja
sögur Sigurðar ópersónulegar, svipjitlar og jafn-
vel tilþrifalausar. Þetta hefur, eins og þegar er
sagt, við nokkur rök að styðjast. Sigurður gerir
óvanalega lítið að því að hjálpa lesendum sín-
um til að hrífast, og stíll hans skiptir ógjarna
um straumlag eftir staðháttum sögunnar, ef
svo mætti að orði kveða. En þótt undarlegt
niegi virðast, er það einkum þessi kliðjafni og
tilbrigðalitli stílbragur hans, sem ljær þessari
sögu ljóðrænan blæ, er hæfir efni hennar.
Hér að framan hefur ekki verið vikið að mál-
fari á sögubókum skáldanna fjögurra, enda þótt
ástæða hefði verið til að minnast á nokkrar veil-
ur af því tagi, og þá einkum hjá Ragnheiði
og Hans klaufa. En þar sem í ráði er, að kunn-
áttumaður taki að sér að gagnrýna nýjar bæk-
ur, frá málvöndunarsjónarmiði sérstaklega, fyr-
ir Helgafell, verður ekki farið út í þá sálma
að þessu sinni.
Hins vegar vil ég ekki láta undir höfuð leggj-
ast að tjá ánægju mína yfir stœrðinni á skáld-
sögum þeirra Ragnheiðar og Sigurðar, á þess-
ari öld hraðans, þegar fæst skáld, þótt fremri
séu, hafa tóm til að skrifa skemmri sögur en
tveggja, þriggja binda. En á því fyrirbrigði er
ekki önnur skýring sennilegri en aukinn hraði
og tímaskortur. Merkur erlendur málfærslu-
maður komst eitt sinn að orði á þessa leið í
upphafi ræðu sinnar fyrir rétti, og virðist engin
ástæða til að rengja hann:
,,Ég bið réttinn ajsö\unar á þvi, að ég k.ann
að verða langorður að þessu sinni, þar sem
ég hej haft mjog nauman tíma til undirbún-
ingst‘. M. A.
Fræg Sovétbók frá tveim
sjónarmiðum
Hewlett Johnson: UNDIR RÁÐ-
STJÓRN. Kristinn A ndrcsson íslenzk-
aði. Útgefandi: Mál og menning.
I.
Lítill fróðleikur er til á íslenzku um Ráð-
stjórnarríkin og sósíalismann. Ég varð þess
vegna feginn, er ég heyrði, að Mál og menn-
ing hefði í hyggju að gefa út þýdda bók um
Ráðstjórnarríkin. Um sósíalismann í Rússlandi
er til ógrynni erlendra bóka, sem skrifaðar eru
af miklum skilningi á hagrænum viðfangsefn-
um og víðtækri þekkingu á þeim stórkostlegu
framförum, sem átt hafa sér stað í Rússlandi.
síðan búskaparhættir sósíalismans voru teknir
þar upp. Ég taldi víst, að fyrir valinu yrði
eitthvert slíkt rit, en ég varð fyrir vonbrigðum,
er ég las bók þá, sem út var gefin, Undir ráð-
stjórn, eftir Hewlett Johnson, dómprófast í
Kantaraborg. Bókin er að vísu rituð af ríkri
samúð í garð Ráðstjórnarríkjanna og ber höf-
undinum vitni sem einlægum umbótamanni og
góðum og sannkristnum manni. Höfundurinn