Morgunblaðið - Sunnudagur - 12.10.2014, Blaðsíða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12.10. 2014
Auðvitað verður heim-
urinn friðsæll innan nokk-
urra áratuga ef E-Cat reyn-
ist eitthvað annað en
brostin von. Eða hvað?
Vandinn er að tekjutapið
hjá ríkjum sem ráða yfir
miklu af olíu og gasi yrði
gríðarlegt. Nóg er að
minna á olíuríkin við Persa-
flóa sem framleiða nær
ekkert til útflutnings nema
olíu og gas. Helmingur af
útflutningstekjum Norð-
manna er vegna olíu-
og gaslinda. En sama
er upp á teningnum
í kjarnorkuveld-
inu Rússlandi.
E-Cat sem
heppnast yrði
martröð fyrir
Pútín og hans
menn.
Við viljum meiri orku, takk,helst endalausa orku! Para-dís! Leitin að orkulind sem
aldrei þrýtur og er laus við alla
ókosti hefðbundins jarðefnaelds-
neytis hefur staðið lengi yfir. En nú
hefur vonin fengið byr í seglin eftir
skýrslu sem ítalskir og sænskir vís-
indamenn hafa gefið út og fjallar
um óvæntar niðurstöður tilrauna
með E-Cat. Um er að ræða kjarn-
orkuofn sem knúinn er örlitlu af
nikkeldufti sem blandað er vetni og
öðrum efnum, aðallega litíum. Í ljós
kom í mars að mikil umframorka
myndaðist í ofninum og það sem
ekki vekur síður athygli: engin
geislavirkni mældist fyrir utan
hann.
Rannsóknastofnun sænska raf-
orkuiðnaðarins, Elforsk, segir að til-
raunirnar hafi staðið yfir í mánuð.
Þær fóru fram á vegum Uppsalahá-
skóla, Stokkhólmsháskóla og háskól-
ans í Bologna og gerð var skýrsla
um málið. „Þar er lýst varmaþróun
sem ekki er hægt að skýra með
efnabreytingum,“ segir í grein á
vefsíðu Elforsk. „Í greiningu á elds-
neytinu komu fram augljósar breyt-
ingar á ísótópum sem þess í stað
benda til þess að um sé að ræða
kjarnahvörf við lágan hita. Þetta
gefur til kynna að við getum verið
að læra nýja aðferð við að hagnýta
okkur kjarnorku, sennilega án þess
að því fylgi geislun og geislavirkur
úrgangur. Þessi uppgötvun gæti
haft afar mikla þýðingu fyrir
orkubúskap heimsins.“
Áður hafa verið gerðar svipaðar
tilraunir á vegum Elforsk sem
bentu til þess að óútskýrð umfram-
orka myndaðist og þessar nýju, um-
fangsmiklu tilraunir í tveim löndum
hafa staðfest þær niðurstöður.
Kjarnahvörf af þessu tagi eru nefnd
lághitakjarnahvörf (e. Low Energy
Nuclear Reactions eða LENR).
Ekki er kjarnaofninn stór, aðalhluti
hans er aðeins um 20 sentimetrar
að lengd og hitinn í ofninum var um
1.400 gráður á Celsíus sem ekki
telst mikið í slíkum rannsóknum.
Orkan sem myndaðist var um 1.500
kílóvattstundir, þrisvar til fjórum
sinnum meiri en orkan sem var fyr-
ir hendi í eldsneytinu sem var alls
eitt gramm.
Ljóst þykir að ef mönnum tekst
að framleiða slíka kjarnorku með
markvissum hætti og hafa fulla
stjórn á ferlinu gæti það umbylt
öllu orkukerfi heimsbyggðarinnar.
Hrein orka, orka sem
ekki mengar loftið og hefur því
lítil sem engin áhrif á loftslag,
yrði innan seilingar og yrði auk
þess mjög ódýr, að sögn Elforsk.
Ef … Það er þetta litla orð sem
fær menn til að staldra við áður en
þeir selja öll hlutabréfin sín í kola-
námum og búa sig undir að raforka
verði svo ódýr að rafknúnir bílar
sigri heiminn. Vissulega er nóg til
af kolum og gas, olía og bensín er
að sumu leyti ákaflega heppilegt
eldsneyti í samgöngutækjum vegna
þess hve einfalt er að koma því fyr-
ir í sjálfu tækinu, í tankinum. En
jarðefnaeldsneyti mun einhvern
tíma þrjóta og það mengar and-
rúmsloftið. Þess vegna er brýnt að
kanna aðrar leiðir. Jarðhiti, vatns-
og vindorka eru góð viðbót en munu
aldrei leysa allan orkuvandann.
Kaldur samruni, hugmynd
sem fékk nýtt líf
Eitt af því sem lengi hefur vakið
vonir er svokallaður kaldur samruni
(e. cold fusion) atóma. Kjarnahvörf,
samruni atóma, fara stöðugt fram í
sólunni, að vísu við nokkurra tug-
milljóna stiga hita, og eru því í
reynd undirstaða allrar orku jarð-
arbúa. En menn vonast til að geta
framleitt ótæmandi og meng-
unarlausa orku við stofuhita úr ör-
litlu hráefni sem nóg er til af ef
þeim tekst að ná stjórn á ferlinu.
Árið 1989 varð mikið írafár þegar
tveir heimsþekktir vísindamenn,
Martin Fleischmann og Stanley
Pons, sögðust hafa framleitt hita-
orku sem hlyti að hafa orðið til við
kaldan samruna. Og geislunin væri
nánast engin. En í ljós kom að um
misskilning var að ræða og næstu
árin var talið að hugmyndin um
orkuframleiðslu með köldum sam-
runa væri dauð.
Ef … En sumir héldu áfram að
reyna og fyrir um áratug fór áhug-
inn að aukast á ný. Í Cadarache-
skóginum í Provence í sunnanverðu
Frakklandi hefur verið hrundið af
stokkunum alþjóðlegri tilraunastöð
34 ríkja, Iter, sem kostaði um 13
milljarða dollara, það slagar hátt
upp í landsframleiðslu Íslendinga.
Markmið Iter er að finna leið til að
nýta kaldan samruna, ofgnótt
hreinnar orku. En ef til vill eru E-
Cat-mennirnir í Svíþjóð búnir að
finna réttu lausnina. Ef …
Ótæmandi
orkulind
fundin ef …
ENN VILJA MENN BEISLA KALDAN SAMRUNA. EN NÚ
HAFA SÆNSKIR OG ÍTALSKIR VÍSINDAMENN EF TIL
VILL UPPGÖTVAÐ NÝJA LEIÐ TIL AÐ HAGNÝTA
HRÆÓDÝRA KJARNORKU SEM EKKI MENGAR OG
VELDUR EKKI GEISLUN FYRIR UTAN KJARNAOFNINN.
LAUSN OG MARTRÖÐ
Málverk Jan Brueghels eldri og Peter Paul Rubens af Adam og Evu í Paradís þar sem enginn þurfti að þræla, nóg að rétta
út hendina eftir ávöxtum. En þau voru rekin burt og hafa menn síðan lengi þurft að strita, fyrst með vöðvaorkunni einni.
*Heimurinn gengur fyrir olíu … Ef olía væri ekki tilyrðum við að finna hana upp.Robert Bryce, sérfræðingur í orkumálum.AlþjóðamálKRISTJÁN JÓNSSON
kjon@mbl.is
HEIMURINN
KÓ ER
E LS
Suð -Kór
kverið á s ot
veggjaKóreuríkjanna t
óreuður-kegar nokkrir s
innar sen
ðmeur yfir landamæ
fimiðum þar sem
óreu, Kim Jong-u
ætumsverið bundnar v
rðanaldass a
msóknskö
T ran ssana
aukiisi vervill
á stú enræðula
r, einsl ni nskoðó
ndi murly va
einstak
fa h
m
i e
njónleg
B
L
om
frambjóða
sigraði í au
í kjördæm
áður var þ
Camerons t
60% atkvæ
John Bickley, var m
í einu af vígjumVerka
kjördæminu Heywoo
skammt hjá Manches
en þingmaðurVerka
SVISS
GENF ur-að ebóla sé nú búin atofnuninAlþjóðaheilb g
70% þeirra sem sýg breiðist hratt út. Umríkulandanna Síer ríkjum deyi af
in þrjú hafa beðið um frekari aðsmheimsins ófullnægjandi en löndögð udum ebólunnar. ð við að berjast
Vestur-Afríku. Sýkin berst milli mannaátist í faraldrinum, langflestir ínsUm 3farsóttinge hafa l við snertingu og
s með loftinu.s hratt út og inflúensa sem bertreiðóst aðþ st ein