Morgunblaðið - Sunnudagur - 12.10.2014, Blaðsíða 50

F
östudaginn 10. október var al-
þjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn
haldinn hátíðlegur. Þetta er
mikilvægur dagur fyrir sam-
félagið allt. Heilsan er okkur
öllum mikilvæg og ekki síst geðheilsan.
Dagskráin í kringum 10. október er fjöl-
breytt og hana má finna á
www.10okt.com en hún
stendur yfir frá 9. til 15.
október. „Dagurinn er
gríðarlega mikilvægur í
því skyni að vekja athygli
á málefninu, draga úr for-
dómum og vera sýnileg,“
segir Bergþór Böðvarsson,
formaður Styrktarfélags
geðheilbrigðisdagsins og
fulltrúi notenda við geðsvið Landspítalans.
Þemað í ár er „Lifað með geðklofa“ og
eru mismunandi þema fyrir hvert ár.
„Við viljum að allir taki þátt í þessu með
okkur því það eru fordómar, ekki bara í
umræðunni heldur í hugsuninni.“
Snertir allt samfélagið
Landssamtökin Geðhjálp, hagsmunasamtök
þeirra sem láta sig geðheilbrigði varða,
héldu einnig upp á 35 ára afmæli sitt
með geðmaraþoni í Kringlunni 9. október,
svo af nógu er að taka. Anna Gunnhildur
Ólafsdóttir, framkvæmdastjóri Geðhjálpar,
segir mikið vatn hafa runnið til sjávar
frá því að Geðhjálp var stofnuð. „Miklar
framfarir hafa orðið hvað varðar þjónustu
og réttindi, margir öflugir fulltrúar not-
enda hafa stigið fram og margt spenn-
andi í bígerð. Staðreyndin er hins vegar
sú að þessi hópur stendur enn í skugg-
anum,“ segir Anna Gunnhildur. „Þetta er
hópur sem verður fyrir hvað mestri mis-
munun og hvað mestum fordómum í sam-
félaginu öllu. Ég held líka að fæstir átti
sig á því að ríflega 38% öryrkja eru það
á grundvelli geðrænna erfiðleika. Um
fjórðungur Vesturlandabúa upplifir ein-
kenni einhvers konar geðröskunar ein-
hvern tíma um ævina. Þá erum við að
tala um fæðingarþunglyndi, þunglyndi í
kjölfar atvinnumissis, makamissis eða því-
umlíkt. Með aðstandendum erum við því
að tala um að geðsjúkdómar snerti nán-
ast hverja einustu fjölskyldu í landinu.
Þess vegna er merkilegt hvað fordómar
lifa enn góðu lífi í samfélaginu.“
Sjónvarpsefni hefur áhrif
Anna Gunnhildur bendir á að þegar
bandarískt sjónvarpsefni sé skoðað, komi
í ljós að geðsjúkir séu í um 60% tilvika
glæpamenn eða vitorðsmenn glæpamanna.
Sú birtingarmynd ýti undir fordóma
gagnvart því að fólk með geðsjúkdóma sé
ofbeldisfyllra en annað fólk. Þessi birting-
armynd eigi sér ekki stoð í raunveruleik-
anum.
„Við í Geðhjálp höfum líka bent á það
að þegar fólk sem á sér sögu um að
hafa fengið geðræna sjúkdóma brýtur af
sér, þá er sjúkdómurinn yfirleitt dreginn
fram sem orsök að verknaðinum. En or-
sökin er oftast allt önnur. Vímuefni geta
komið við sögu, einelti eða önnur per-
sónuleg mál. Ef viðkomandi sem brýtur
af sér hefur glímt við ristilskrabbamein
eða brjóstakrabbamein þá er það nánast
aldrei dregið fram. Það virðist vera í lagi
að draga fram sjúkrasögu viðkomandi ef
það eru geðrænir erfiðleikar. Þetta er
auðvitað ekki nógu gott og ýtir undir og
ýkir frekari fordóma, einkum meðal ómót-
aðs fólks eins og unglinga.“
Ströng barátta framundan
Þau eru mörg verkefnin sem þarf að tak-
ast á við að mati Önnu Gunnhildar þar
sem fordómar eru augljóslega ofarlega á
lista. „Það var gerð könnun sem leiddi í
ljós að atvinnurekendur eru síst tilbúnir
til að ráða til sín fólk úr hópi geðfatlaðra
af öllum hópum fatlaðra. Eins þarf að
gera átak í búsetumálum fyrir fólk með
geðræna erfiðleika. Það er alltof stór
hópur sem bíður eftir að komast í bú-
setukjarna eða félagslegt leiguhúsnæði.
Ekki er langt síðan fréttir bárust af því
að 13 manns biðu á Kleppi eftir því að
komast í húsnæði við hæfi. Ef fólk er á
geðsjúkrahúsi án þess að vera veikt, get-
ur sjúkrahúsvistin haft neikvæðar afleið-
ingar fyrir batann,“ segir Anna Gunn-
hildur.
Bergþór tekur undir þetta og segir það
erfitt fyrir fólk að fá heimili. „Það er
erfitt að finna búsetu fyrir fólk með geð-
ræna erfiðleika, margir eru fastir inni á
Kleppi,“ segir Bergþór.
Anna Gunnhildur vill meðal annars
efna til átaks í forvörnum því baráttunni
sé ekki lokið. „Við höfum auðvitað unnið
marga sigra, en baráttan framundan er
löng. Efna þarf til átaks í forvörnum,
styrkja fyrsta stigs þjónustu, stuðla að
því að sjálfræðiþjónusta verði niðurgreidd
og líta sérstaklega til minnihlutahópa eins
og innflytjenda, eldra fólks og ungmenna
með tvíþættan vanda. Ekki má heldur
gleyma því að ástandið í fangelsunum
hefur lengi verið óásættanlegt. Það er
margt sem þarf að gera og hópurinn
stækkar með hverju árinu. Á móti kemur
að umræðan virðist vera að vakna og
feta í rétta átt. Þó að við finnum enn
fyrir fordómum er fjölmennur hópur að
leggjast á árarnar með okkur í barátt-
unni. Síðast en ekki síst er jákvætt að
sífellt fleiri notendum hefur með valdefl-
ingu tekist að ná jafnvægi og jafnvel
bata af sjúkdómi sínum. Margir hafa sagt
sögu sína og orðið þannig fyrirmyndir
fyrir aðra notendur. Þessi þróun er án
efa skærasta ljósið í framtíðinni.“
Standa enn
í skugganum
ALÞJÓÐLEGI GEÐHEILBRIGÐISDAGURINN ER HALDINN HÁTÍÐLEGUR
10. OKTÓBER ÁR HVERT. TALSMENN SEGJA MIKLAR FRAMFARIR HAFA
ORÐIÐ HVAÐ VARÐAR RÉTTINDI OG ÞJÓNUSTU ÞEIRRA SEM GLÍMA
VIÐ GEÐRÆNA ERFIÐLEIKA EN ÞÓ SÉU ENN MIKLIR FORDÓMAR
SEM ÞURFI AÐ UPPRÆTA. FORVARNIR LEIKI ÞAR STÓRT HLUTVERK.
Gunnþórunn Jónsdóttir gunnthorunn@mbl.is
Elísabet Eyjólfsdóttir tók lagið og söng ljúfa tóna fyrir gesti og gangandi á geðmaraþoni í Kringlunni.
Morgunblaðið/Golli
Að sjálfsögðu var boðið upp á dýrindis afmælistertu og drykki til að skola góðgætinu niður.
Morgunblaðið/Golli
Frá vinstri: Eyjólfur Kolbeinsson, Ólafur Samúels og Kristín Bjarnadóttir drógu fram skemmtilega
mynd fyrir ljósmyndara sem tekin er fyrir einhverjum árum af Eyjólfi og Ingibjörgu Sólrúnu.
Vin, athvarf fyrir fólk með geðraskanir, hélt opið hús í vikunni sem var liður í dagskrá geðheilbrigð-
isdagsins og var þar að finna falleg listaverk. Kristín Bjarnadóttir ásamt glæsilegu verki eftir sig.
Anna Gunnhildur
Morgunblaðið/Eggert
Morgunblaðið/Eggert
Úttekt
50 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12.10. 2014