Morgunblaðið - Sunnudagur - 12.10.2014, Blaðsíða 24

24 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12.10. 2014
Heilsa og hreyfing
L
engi vel var talið að helsta leiðin til
að missa fitu af líkamanum væri að
draga úr neyslu á fitu í fæðu. Rann-
sóknir undanfarin ár sýna þó að fitan
er nauðsynleg og meiru skiptir að neyta
réttrar tegundar af fitu en að sneiða beinlín-
is hjá henni.
Niðurstöður rannsóknar sem út kom í
bandaríska fræðitímaritinu Annals of Int-
ernal Medicine benda til þess að þeir sem
draga úr neyslu kolvetna séu líklegri til að
léttast en þeir sem draga úr neyslu fitu.
Ef valið stendur á milli þess að sleppa
smjöri eða brauði ætti brauðsneiðin sam-
kvæmt þessu að fá að fjúka frekar en
smjörið.
Fylgst með árangri 148
þátttakenda í tólf mánuði
Tilgangur rannsóknarinnar var einfaldlega
sá að freista þess að bera saman áhrif af
fitusnauðu fæði og kolvetnasnauðu fæði.
Rannsóknin var gerð með þátttöku 148 ein-
staklinga á aldrinum 22 til 75 ára sem fylgst
var með í tólf mánuði. Alls voru 73 ein-
staklingar settir á fitusnautt fæði og 75
manns á kolvetnasnautt fæði.
Báðir hópar fengu sömu upplýsingar um
trefjar (ráðlagt að neyta 25 gramma af
trefjum daglega) og um ólíkar gerðir fitu í
mat. Báðir hópar fengu almennar upplýs-
ingar um hvað felst í hollu mataræði og
hvers vegna mataræði skiptir máli fyrir
heilsuna. Þá fengu hóparnir upplýsingar
um mun á mettaðri fitu og ómettaðri auk
þess sem allir þátttakendur voru upplýstir
sérstaklega um skaðsemi transfitu. Öllum
var ráðlagt að leggja áherslu á einómettaða
fitu en forðast alveg eða minnka verulega
neyslu á transfitu. Þá voru báðir hópar
fræddir um kolvetni og mun á einföldum
og flóknum kolvetnum í undirbúningi fyrir
rannsóknina.
Þátttakendur hittu næringarfræðing viku-
lega fyrstu fjórar vikurnar og fengu ráðgjöf,
auk þess sem allir fengu handbók með upp-
skriftum, matseðlum og leiðbeiningum um
hvernig eigi að lesa næringarupplýsingar á
matvælum.
Í fimm mánuði þar á eftir fengu þátt-
tekndurnir stuðning í hópum hálfsmán-
aðarlega þar sem þeir gátu sótt sér upplýs-
ingar um mataræði og næringu. Síðustu sex
mánuðina sem rannsóknin stóð yfir fengu
þátttakendur stuðningsviðtöl mánaðarlega
þar sem farið var yfir matseðla og næring-
arráðgjöf veitt.
Árangur mældur í kílóum og fækkun
áhættuþátta vegna hjartasjúkdóma
Áður en rannsóknin hófst fóru allir þátttak-
endur í ítarlega læknisrannsókn þar sem
spurt var um venjur, s.s. reykingar og
áfengisneyslu, blóðþrýstingur var mældur og
þátttakendur vigtaðir og ýmsar mælingar
framkvæmdar. Þeir sem þjáðust af hjarta-
sjúkdómum eða sykursýki voru útilokaðir
frá þátttöku í rannsókninni. Flestir þátttak-
enda voru þó í yfirþyngd á mælikvarða
BMI-stuðulsins, eða með stuðul upp á um 35
að meðaltali.
Fylgst var með árangri þátttakenda eftir
3 mánuði, eftir 6 mánuði og eftir 12 mán-
uði. Árangur af breyttu mataræði má mæla
á ýmsa vegu en í þessari rannsókn var
ætlunin að skoða tvennt sérstaklega; þ.e.
hversu mörg kíló þátttakendur misstu á
tímabilinu og hvort skilgreindum
áhættuþáttum vegna hjartasjúkdóma
myndi fækka á því tímabili sem rannsóknin
stóð yfir.
Hóparnir hafðir sambærilegir
Hópunum var raðað saman þannig að þeir
væru sambærilegir svo rannsóknin væri sem
marktækust.
Meðalaldur fólks í hópnum sem fékk fitu-
snautt fæði var 47,8 ár og 65 af 73 voru kon-
ur. Meðalþyngd hópsins var 97,9 kíló og
BMI-stuðull 35,6 að meðaltali.
Meðalaldur fólks í hópnum sem fékk kol-
vetnasnautt fæði var 45,8 ár og með-
alþyngd 96,3 kíló. Að meðaltali var BMI-
stuðull þátttakenda í kolvetnasnauða hópn-
um 35,2.
Í lok rannsóknar, eftir 12 mánuði, hafði
hópurinn sem fékk kolvetnasnautt fæði
misst að meðaltali 5,3 kíló en hópurinn sem
var á fitusnauðu fæði missti 1,8 kíló að
meðaltali á tímabilinu. Kolvetnasnauði hóp-
urinn missti því 3,5 kílóum meira en sá fitu-
snauði.
Marktækur munur var einnig á því
hversu mikið meira dró úr ýmsum áhættu-
þáttum fyrir hjartasjúkdóma hjá hópnum
sem neytti kolvetnasnauðrar fæðu en hin-
um. Þá er átt við ýmsa mælikvarða, svosem
kólesteról, blóðþrýsting, insúlín, fitumassa
og ummál.
Niðurstöður gefa vísbendingar sem
nýtast í frekari rannsóknir
Rannsakendur, sem starfa við Tulane Uni-
versity í Bandaríkjunum, segja niðurstöð-
urnar benda til þess í það heila tekið að fólk
missi fleiri kíló og áhættuþáttum fyrir
hjartasjúkdóma fækki frekar ef dregið er úr
kolvetnum í fæðunni en fitu. Í niðurstöðum
rannsóknarinnar kemur einnig fram að í það
heila tekið sé marktækur munur á árangri
hópanna.
Niðurstöðurnar virðast því gefa til
kynna að það sé vænlegra, vilji fólk missa
kíló og draga úr hættu á hjartasjúkdóm-
um, að skera niður neyslu á brauði en
smjöri.
Eins og í öllum rannsóknum eru ýmsir
fyrirvarar á þessu. Hvorki rannsakendur né
ritari þessarar greinar eru sérstakir tals-
menn þess að fólk taki svona niðurstöður
svo bókstaflega að það umturni sínu eigin
fæði í samræmi við þær. Í þeim kafla rann-
sóknarinnar þar sem fjallað er um ann-
marka hennar er sérstaklega tiltekið að
rannsóknin sé frekar lítil. Þá byggi rann-
sakendur niðurstöður sínar á því að þátttak-
endur gefi réttar upplýsingar um það sem
þeir borðuðu meðan á rannsókn stóð, en í
þeim efnum er aldrei neitt öruggt. En rann-
sakendur telja niðurstöður sínar að minnsta
kosti benda til þess að þeir sem þurfa að
draga úr þyngd og áhættu á hjartasjúkdóm-
um eigi að skoða það alvarlega að draga úr
neyslu kolvetna.
NÝ BANDARÍSK RANNSÓKN
Getty Images
BETRA ER AÐ SLEPPA BRAUÐINU EN SMJÖRINU EF MARKA MÁ NÝJA RANNSÓKN Á ÁRANGRI BREYTTS MATARÆÐIS. 148 ÞÁTTTAKENDUM VAR SKIPT Í
TVO HÓPA; ANNAR SKAR NIÐUR FITU, HINN SKAR NIÐUR KOLVETNI Í SÍNU FÆÐI. FÓLKIÐ Í SÍÐARNEFNDA HÓPNUM LÉTTIST MEIRA Á EINU ÁRI EN Í
ÞEIM FYRRNEFNDA AUK ÞESS SEM ÁHÆTTUÞÁTTUM FYRIR HJARTASJÚKDÓMA FÆKKAÐI.
Eyrún Magnúsdóttir eyrun@mbl.is
Frekar smjör en brauð?
Stigar eru mis árennilegir og lyftan getur oftar en ekki virst ákjósanlegri kostur. En með því að
beina huganum að öllum þeim jákvæðu áhrifum sem stigapríl hefur á heilsuna, s.s. bætt úthald
og meiri gleði, má gera tröppurnar meira heillandi. Það er líka almennt góð tilfinning að ganga
frekar fyrir eigin orku en vera háð raforku til að komast milli hæða.
Tröppurnar teknar framyfir lyftuna
Í þennan hóp völdust 73 einstaklingar.
Reglurnar voru þessar:
 Minna en 30% af daglegri orkuinntöku
komi frá fitu.
 Að hámarki komi 7% orkunnar frá
mettaðri fitu og 55% frá kolvetnum.
 Ekki sérstök mörk á kaloríufjölda.
 Dagleg hreyfirútína látin halda sér, þ.e.
þátttakendur áttu að forðast að breyta frá
sínum venjum fyrir rannsóknina en leitast
við að gera allt eins og áður fyrir utan
breytinguna sem gerð var á mataræði.
 Einni máltíð á dag skipt út fyrir fitu-
snauðan sjeik eða orkustöng.
Fitusnauði
hópurinn
Í þennan hóp völdust 75 einstaklingar.
Reglurnar voru þessar:
 Neyta minna en 40 gramma á dag af
meltanlegum kolvetnum (kolvetni
mínus trefjar).
 Ekki sérstök mörk á kaloríufjölda.
 Dagleg hreyfirútína látin halda sér,
þ.e. þátttakendur áttu að forðast að
breyta frá sínum venjum fyrir rann-
sóknina en leitast við að gera allt eins
og áður fyrir utan breytinguna sem
gerð var á mataræði.
 Einni máltíð á dag skipt út fyrir kol-
vetnasnauðan sjeik eða orkustöng.
Kolvetnasnauði
hópurinn