Morgunblaðið - Sunnudagur - 12.10.2014, Blaðsíða 53

12.10. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 53
„Þessu næst datt mér í hug að
læra ljósmóðurfræði. Faðir minn
þrýsti á mig að útvega mér ein-
hverja starfsmenntun. Einn dag-
inn, þegar lítið var að gera á lög-
fræðiskrifstofunni tók ég fram
símaskrána og leitaði að símanúm-
eri hjá ljósmóðurskóla. Áður en
ég kom að því starfsheiti í stafróf-
inu rann fingurinn framhjá Leik-
listarskóla Ævars Kvaran og ég
hugsaði með mér að það gæti líka
verið skemmtilegt nám. Eftir stutt
símtal við Ævar, þar sem hann
spurði mig hvort ég væri nokkuð
dóttir hans Guðlaugs Einarssonar,
sagði hann að ég væri nú aldeilis
velkomin í skólann og ég innrit-
aðist þangað. Ævar hvatti mig til
að taka inntökupróf í leiklist-
arskóla Þjóðleikhússins sem ég og
gerði og lauk því námi.
Ég myndi segja að það nám
hefði haft mjög mikil áhrif á
skriftir mínar almennt, bæði í
blaðamennsku og öðru.“
Oft erfitt að kveðja
viðmælendur
Guðrún sá fljótt að leiklistin tók
sinn toll af fjölskylduvænum
vinnutíma en hún sinnti ýmsum
leikverkefnum næstu árin, var for-
maður leikfélagsins Grímu um
tíma, lék Línu Langsokk hjá Leik-
félagi Kópavogs sem gekk í tvö ár
við miklar vinsældir, sinnti tal-
setningum og lék smáhlutverk í
útvarpsleikritum. Hún sá fljótlega
að leiklistin hentaði illa fjöl-
skylduvænum lífsstíl. Þá var hún
ólétt að sínu þriðja barni og hugði
á frekara nám. Guðrún á sex
börn, Ragnheiði háskólakennara,
Ásgerði óperusöngkonu, Móeiði
guðfræðing og kennara, tvíburana
Kristinn og Guðlaug náms- og
tónlistarmenn og Sigríði Elísabetu
tölvunarfræðing. Eiginmaður
hennar er Guðmundur Páll Arn-
arson.
„Mér fannst líka erfitt að búa
við það að hafa lítið um það að
segja hvernig vinnutíminn og
vinnumynstrið var. Leikarar eru
kannski með alveg dauðan tíma
um stund og svo er afar mikil
vinna þess á milli. Ég hef líklega
ekki verið verr haldin af leiklist-
arbakteríunni en þetta, þeir sem
eru verulega heillaðir skrúbba og
skúra og gera allt til að geta leik-
ið. Ég var ekki til í það, þó að
mér gengi ágætlega. Þegar mér
var boðin vinna á útvarpinu, þáði
ég það,“ segir Guðrún og segist
aldrei hafa séð eftir þessum um-
skiptum á sínum starfsferli.
„Ég kunni afar vel við mig á
útvarpinu, sinnti allskonar dag-
skrárgerð og varð dagskrár-
fulltrúi. Endaði loks á fréttastofu
útvarpsins þannig að ég fékk
mjög góðan og alhliða grunn. Þeg-
ar ég tók viðtöl fyrir útvarpið
nýtti ég mér það sem ég hafði til-
einkað mér í leiklistarskólanum;
að skoða það sem fólk var í raun
að segja.“
Eftir þrjú ár á fréttastofunni
var Guðrúnu boðin vinna á Morg-
unblaðinu. Hún þáði þar tilboð um
fastráðningu, en skömmu áður
hafði hún missti hún manninn sinn
og þurfti að aðlaga sig nýju lífi
með mörg börn. „Þeir ágætu rit-
stjórar, Matthías Johannessen og
Styrmir Gunnarsson, voru mjög
skilningsríkir hvað mig snerti og á
blaðinu var mér gefið tækifæri til
að skrifa heima og á þeim tíma
sem hentaði svo að ég gæti sinnt
börnunum mínum betur. Ég byrj-
aði í fréttaskrifum en fór svo yfir
á Sunnudagsblaðið og þar tók ég
óskaplega mörg viðtöl og skrifaði
greinar og fannst það alltaf jafn
gaman. Ég var þar í 25 ár og þau
ár voru afar gleðirík með góðu
fólki.“
Guðrún segir að sem blaðamaður
hafi hún skiljanlega oftar en ekki
verið á kafi í alls konar örlögum
fólks. „Og það fannst mér mjög
áhugavert. Það eiga allir sína sögu.
Ég komst að því að það er ekki
endilega ávísun á frábært viðtal
þótt maður tali við fólk sem hafi
farið víða og upplifað margt. Þeir
einstaklingar eiga ekkert endilega
áhugaverðari sögu en þeir sem
hafa setið einhvers staðar uppi í
sveit alla ævi. Gott viðtal verður
til með því að ná sambandi við
fólk. Mikilvægast er einlægt sam-
band þannig að viðmælendur
treysti blaðamanninum.
Stundum getur hreinlega líka
verið erfitt að kveðja viðmæland-
ann, manni fer að þykja vænt um
hann en kynnin eru auðvitað dálít-
ið sérstök, það er að segja, það er
dálítil skekkja á kunningsskapnum.
Maður fær að vita svo mikið um
viðmælandann en hann minna um
mann sjálfan.“
Hefurðu alltaf verið forvitin um
fólk?
„Já, ég er víst forvitin, eftir því
sem mér er sagt; hræðilega for-
vitin,“ segir Guðrún og skellir upp
úr. „Ég var svona strax sem
krakki og á Mófellsstöðum var ég
send ofan í kjallara að ná í sultu-
krukkur þegar gesti bar að garði.
Ég skildi ekkert í því fyrr en ég
varð eldri; að húsmóðirin var að
reyna að losna aðeins við mig og
allt mitt spjall við gestina!“
Fyrsta bók Guðrúnar varð ein-
mitt til í framhaldi af viðtali sem
hún tók við Tryggva Einarsson í
Miðdal. Fyrsta blaðagreinin hennar
var hins vegar grein sem hún
skrifaði til stuðnings því að Rík-
isútvarpið eignaðist eigið húsnæði.
Sem er svolítið hlálegt núna.
„Við starfsfólkið bjuggum við
mikil þrengsli á Skúlagötunni sem
var líka gaman því við urðum þá
náin. En þessa grein, frumraun
mína í blaðaskrifum, lét ég þáver-
andi eiginmann minn, Júníus
Kristinsson sagnfræðing, lesa yfir.
Eftir lesturinn rétti hann mér
hana og sagði: „Taktu út úr þessu
öll sárindi og allar móðganir og
hálfkveðnar vísur, þá er greinin
ágæt.“ Þessi athugasemd er eitt af
því sem varð mér gott veganesti í
skriftum. Þá má líka segja að því
alvarlegri sem málefnin eru og því
sársaukafullri sem sagan er, þeim
mun mikilvægara er að fara lát-
laust með efnið.
Svo finnst mér líka mikilvægt,
fyrst við erum að ræða blaða-
mennsku, að blaðamaður stilli í hóf
hversu áberandi hann sjálfur er
sem persóna. Ég er ekki að segja
að blaðamaður megi aldrei koma
fram í skrifum sínum, en mér
finnst hann eigi gera eins lítið af
því og hann mögulega getur, ann-
ars slítur hann sjálfum sér og les-
endum út.“
Meðfram blaðamennskunni, sem
Guðrún sinnir enn í lausamennsku,
hefur hún sinnt sínum skáldskap,
nýtt frítíma, kvöld og helgar og
endurmenntunarfrí sem blaðamenn
fá í þrjá mánuði á fimm ára fresti.
„Ég hef alltaf nýtt þær stundir
sem gefast þótt aðstæður séu auð-
vitað þannig í dag að ég ræð mér
sjálf en áður fyrr voru það sum-
arfríin og þær stundir sem gáf-
ust.“
Leitar innblásturs á
óvenjulegum stöðum
Bókina Beinahúsið segist Guðrún
hafa skrifað af löngun til að gera
skemmtilega bók. „Ég þori varla
að segja það en mér finnst
skemmtilegar svona ráðgátubæk-
ur. Ég er lítið fyrir berorðar lýs-
ingar á líkskurðum en ráðgátur
eru að mínu skapi.“ Bókin snertir
á ýmsan hátt á dulrænum mál-
efnum og Guðrún segir enda Ís-
lendinga að sínu viti vera dulrænt
fólk og stór hluti af lífi fólks teng-
ist oft þeim málum án þess að
fólk geri sér beint grein fyrir því.
„Ég hef sjálf ekki reynt slíkt en
ég trúi því þegar fólk segir mér
frá slíkri reynslu, ég sé í aug-
unum á því að það trúir að það
hafi upplifað þetta. Hvað það er
veit ég hinsvegar ekki, tek ekki
afstöðu til þess, en ég efast aldrei
um að fólk sé að segja mér satt.“
Rithöfundar verða fyrir áhrifum
úr ólíkum áttum en einn af stöð-
unum sem Guðrún leitar fanga á
er allsendis óvenjulegur en hún
fer í Góða hirðinn og virðir fyrir
sér dótið. „Sagnfræði er eitt mitt
helsta áhugamál og ég er tíður
gestur á stöðum þar sem er gef-
andi sögulegt umhverfi. Í Góða
hirðinum má til dæmis sjá muni
frá öllum tímabilum og ímynd-
unaraflið fer á flug. Raunar hefur
fólk og allt það sem er í mínu
nærumhverfi mest áhrif á mig,
meira en til dæmis náttúran með
fullri virðingu fyrir henni - við lif-
um jú á henni.“
Fólkið í kringum Guðrúnu hefur
alla tíð verið upp til hópa fólk
sem sinnir listum og skrifum.
Móðir Guðrúnar söng mikið, móð-
ursystir hennar er Guðmunda Elí-
asdóttir og tengdamóðir hennar er
Þuríður Pálsdóttir. Börn Guðrúnar
hafa einnig haslað sér völl í tón-
list. Og blaðamennskuna og skáld-
skapinn er eins og áður hefur
komið fram víða að finna í ætt-
inni. Þá starfar tengdasonur henn-
ar, Sjón, einnig við skriftir
Það hefur ekki síður verið Guð-
rúnu innblástur að vera í leshring
með nokkrum konum en milli þess
sem þær hafa lesið fornsögur hafa
þær líka lesið „yngri sögur“ svo
sem ævisögu Jóns Indíafara og
Jón Steingrímsson eldklerks, sem
í þeim hópi telst nýtt efni. Hóp-
urinn kynntist upphaflega á Ís-
lendingasagnanámskeið hjá Jóni
Böðvarssyni fyrir tuttugu árum og
hittist á tveggja vikna fresti. Og
ekki má gleyma bráðskemmti-
legum, vikulegum fundum í húsa-
kynnum Blaðamannafélags Ís-
lands.
„Annars er talsverður munur á
rithöfunda- og blaðamannastarfinu
og í byrjun vafðist það nokkuð
fyrir mér að aðgreina veigamikla
þætti er snúa að því að koma
upplýsingum á framfæri. Meðan
rithöfundurinn leiðir lesandann á
villigötur og fær hann til að
hjálpa sér við að ráða alls kyns
ráðgátur ber blaðamanninum
skylda til að koma öllum þeim
upplýsingum á framfæri sem hann
getur.
Ég lít hins vegar svo á núna að
leiðin sé svolítið að opnast fyrir
nýjan feril, maður er reynslunni
ríkari, búinn að fara í gegnum
mjög margt og hefur fengið mikla
þjálfun í skrifum. Mér finnst gott
að geta nýtt það í að skrifa bæk-
ur sem einhverjir hafa gaman af
að lesa. Bækur mega vera
skemmtilegar og áhugaverðar og
gefa manni eitthvað í vegarnesti.“
„Ég lít hins vegar svo á núna að
leiðin sé svolítið að opnast fyrir
nýjan feril, maður er reynslunni
ríkari, búinn að fara í gegnum
mjög margt og hefur fengið
mikla þjálfun í skrifum,“
segir Guðrún Guðlaugsdóttir.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
„Eftir langa mæðu fæddist lítil
stúlka. Þegar barnið var fætt
vildu þeir sjá það. Ég bað þá að
bíða aðeins, leyfa barninu að ná
andanum og mér að þurrka af
því mestu fæðingarfituna og
blóðið. Eftir að hafa skoðað
barnið fóru þeir fram í eldhúsið
og ég heyrði þá ræða saman
háum rómi. Ég hafði öðru að
sinna en taka eftir því um hvað
samtalið snérist. Töluvert
blæddi þegar fylgjan kom. Þetta
er mér mjög eftirminnilegt,
þetta var fyrsta barnið sem ég
tók á móti, en þau áttu nú eftir
að verða fleiri,“ sagði Karl Sí-
vert skjálfraddaður.
„Hvernig tengist dúkkuhaus-
inn þessum atburði?“
„Þegar bræðurnir fóru fram í
eldhúsið tók Halldóra fram litla
tösku. Í henni var þessi dúkka.
Mér fannst furðulegt að koma
með dúkku til nýfædds barns. Ég
gat ekki að mér gert að spyrja
hvað barnið ætti að gera með
þessa dúkku. Halldóra sagði að
sængurkonan ætti hana og hún
liti á hana sem verndargrip og
þyrfti nú mjög á henni að halda.
Afar einkennilegt allt saman.“
„Þekktir þú sængurkonuna?“
„Þekkti og ekki þekkti. Hún
hét Elín og hafði misst móður
sína ung og alist upp að nokkru
leyti á hálfgerðum flækingi í
Mýrdalnum. Hún hafði víst ver-
ið tíður gestur á Grettisgötunni
um tíma. Þegar fylgjan var kom-
in gerði ég Elínu til góða. Hún
var þreytt og niðurdregin og
grét. Halldóra stumraði yfir
henni. Ég hinkraði við nokkra
stund þegar allt var um garð
gengið, en lítil gleði ríkti í stof-
unni þrátt fyrir velheppnaða
fæðingu. Svo þökkuðu þeir
bræður mér fyrir og vildu
borga. En ég tók ekki við neinni
þóknun og fór niður til mín.“
„Veistu hvað varð um konuna
og barnið?“
Karl Sívert hikaði við. Það var
eins og hann vildi segja eitthvað
en hætti við það.
„Nei, ég veit það ekki, ég held
þó að Elín hafi ekki orðið lang-
líf,“ sagði hann loks.
„Þegar ég kom upp daginn
eftir til að vitja um sængurkon-
una og nýfæddu stúlkuna þá
voru þær farnar. Meira veit ég
ekki.“
LÍTIÐ BROT ÚR BEINAHÚSINU