Skessuhorn - 18.12.2013, Blaðsíða 54

54 MIÐVIKUDAGUR 18. DESEMBER 2013
Stundum virðast forlögin og hend-
ingar ráða því hvar fólk setur sig
niður til framtíðar búsetu. Þann-
ig virðist það hafa verið með Jón
Trausta Markússon rafvirkja í Búð-
ardal. Jón ætlaði ekki að fara í raf-
virkjun en atvikin höguðu því þann-
ig að hann valdi þá námsgrein frekar
en aðra sem var í sigtinu. Frá þeim
tíma hefur Jón nánast unnið ein-
göngu að rafvirkjun á sínu heima-
svæði. Jón Trausti hefur starfað af
áhuga að sinni iðn alla tíð og á að
auki nokkur áhugamál, eða „dell-
ur“ eins og hann kallar. Meðal ann-
ars er hann forfallinn skákáhuga-
maður. Sérstaklega eru í uppáhaldi
hjá honum undrabörnin í skák-
inni. Hann dýrkaði Fischer og fór
í júlí 2008 til að votta honum virð-
ingu í Laugardælakirkjugarði í Flóa
þar sem skákmeistarinn fékk hinstu
hvílu. Sem lítið dæmi um það þegar
dellan yfirtekur tímaskynið var dag-
inn sem norska undrabarnið Magn-
us Carlsen háði úrslitaskákina við
þá ríkjandi heimsmeistara, Anand
og hafði hann undir. Þá hafði Jón
ætlað í níræðisafmæli til Reykja-
víkur en komst ekki af stað fyrr en
seint og um síðir þrátt fyrir ítrek-
aðar ábendingar betri helmingsins
um að tíminn stæði ekki í stað. „Ég
festist gjörsamlega yfir skákinni og
upplifði nú í annað sinn 13. skák
Fischers og Spasskys. Mér var ekki
rótt undir lok skákarinnar þegar ég
taldi Carlsen horfa framhjá þrá-
skákarmöguleika sem hefði tryggt
honum hálfa vinninginn sem hon-
um dugði. En hann vildi greinilega
meira og náði jafnteflinu sem hann
þurfti,” segir Jón.
Var heimavið til tvítugs
Jón Trausti fæddist 21. apríl 1942
á Hafrafelli í Reykhólasveit. For-
eldrar hans voru Markús G. Guð-
mundsson sonur hjónanna á Hafra-
felli, Guðrúnar og Guðmundar, og
Bjarnveig Þorgerður Sveinsdótt-
ir frá Hofsstöðum í Reykhólasveit.
Þau áttu auk Jóns Trausta, Viðar
Auðunn vélgæslumann í Sandgerði
sem er þremur árum yngri. „Ég var
heimavið til tvítugs. Barnaskóla-
námið var í Reykhólaskóla hjá Jens
Guðmundssyni sem var þar kennari
og skólastjóri. Starfræktur var líka
á Reykhólum unglingaskóli sem
þeir beittu sér fyrir sr. Þórarinn
Þór, Sveinn Guðmundsson bóndi
á Miðhúsum og Sigurður Elíasson
tilraunastjóri RALA á Reykhólum,
höfundur texta við Litlu fluguna
hans Fúsa.“
Jón Trausti segist hafa stundað
ýmsa vinnu á heimaslóðum fram til
tvítugs, svo sem í tilraunastöðinni
á Reykhólum t.d. að sinna hlunn-
indanytjum með Sigurði Ólafssyni
og síðar Halldóri Kristjánssyni.
„Vorið 1958 tók ég ásamt Leif Amo
Larsen, dönskum sérfræðingi í út-
ungun hænsfugla, þátt í mesta æð-
arfugladrápi sem fram hefur far-
ið við Breiðafjörð. En þá var gerð
tilraun með útungun og eldi æðar-
fugls. Útungunin tókst vel en eldið
síður og urðu mikil afföll af ungvið-
inu. Skapaði þetta mikla vinnu hjá
rannsóknaraðilum að finna út hvað
hefði farið úrskeiðis. Svo vann ég í
nokkurn tíma sem handlangari hjá
trésmiðum en á þessum árum var
talsvert byggt á svæðinu, einkum
á Reykhólum. Síðan fór ég í Iðn-
skólann. Tók þrjá fyrstu veturna í
Reykjavík en í fjórða bekk var ég
á Patreksfirði. Þangað var þá séra
Þórarinn Þór kominn og var skóla-
stjóri Iðnskólans ásamt því að vera
prestur og prófastur.“
Tilviljun að rafvirkjunin
varð fyrir valinu
Jón Trausti segir að hugurinn hafi
stefnt í bifvélavirkjun. „Það var
búið að leggja drög að því að ég
kæmist á samning í bifvélavirkjun.
Föðurbróðir minn starfaði hjá því
stóra fyrirtæki, Agli Vilhjálmssyni
- „allt á sama stað hf.“ Hann var
búinn að undirbúa að ég kæmist á
samning þannig að leiðin var greið.
En þá gerðist það að Stefán Einar
Stefánsson rafvirkjameistari í Búð-
ardal bað mig að aðstoða sig í eina
til tvær vikur. Það var þá gríðarlega
mikið að gera hjá Einari, sem gekk
alltaf undir seinna nafni sínu, og
hann þurfti að losa um mesta kúf-
inn. Þessar tvær vikur urðu að rúm-
um 23 árum og fljótlega bauð hann
mér að koma á samning. Mér líkaði
vel að vinna í rafmagninu og vildi
líka gjarnan halda mér hér á heima-
slóðum. Þannig að ég ákvað að læra
rafvirkjunina. Það dróst nú samt að
ég færi í sveinsprófið. Það gerðist
ekki fyrr en vorið 1972 þegar ég
var búinn að vinna í rafvirkjuninni
í tæp tíu ár. Mér gafst síðan kost-
ur á að fara á löggildingarnámskeið
til að fá meistararéttindi. Á þessum
tíma var einmitt meistaraskólinn að
byrja, þannig að ég var meðal þeirra
síðustu sem fengu meistararéttind-
in upp á gamla mátann, án þess að
fara í meistaraskóla.“
Gríðarlegur
uppbyggingartími
Á þessum tíma var byrjuð mik-
il uppbygging í Búðardal. Bygging
mjólkurstöðvar og heilmiklar fram-
kvæmdir á vegum Kaupfélagsins,
sláturhús, trésmíðaverkstæði, ein-
býlishús fyrir kaupfélagsstjórann og
fleira. „Meistari minn var með allar
þessar byggingar og miklu fleiri til.
Það var mjög mikið að gera í hús-
byggingum þegar kom fram á átt-
unda áratuginn og fram á þann ní-
unda,“ segir Jón Trausti. Á þess-
um tíma stækkaði byggðin mikið í
Búðardal. Bændur og einstakling-
ar réðust mikið í húsbyggingar upp
úr 1970 og næstu árin. Þar á með-
al byggði Jón yfir fjölskyldu sína
við Lækjarhvamm 9. Jón er ein-
mitt þessa mánuðina eða misserin
að vinna að viðhaldi hússins, með-
al annars að skipta um einangrun-
arefni. Núna er það steinullin sem
á að leysa plastið af hólmi í tréein-
ingunum sem húsið var byggt úr frá
Húsamiðjunni á sínum tíma. „Það
er nauðsynlegt að gefa sér tíma í
þetta núna, þannig að ég hef nóg að
gera. En það er svo sem ekki þrifa-
legt í kringum mann á meðan.“
Var laus við vinnu þegar
leið á daginn
Jón Trausti segist snemma hafa
fengið áhuga fyrir skákinni. Í barn-
æsku hafi hann mikið litið upp til
Friðriks Ólafssonar og fylgst grannt
með öllum mótum þar sem hann
var meðal keppenda. „Fischer vakti
líka snemma athygli mína. Fimm-
tán ára gamall gerðist ég áskrif-
andi að Chess Review þar sem stór
mynd af Fischer prýddi forsíðuna.
Ég passaði upp á þetta blað eins og
sjáaldurs augna minna og geymdi
það vel. Ég var síðan mjög spenntur
þegar kom að heimsmeistaraeinvíg-
inu sumarið 1972 milli Fischers og
Spasskys. Ég fylgdist vel með en var
samt lengi vel ekki að spá í að fara
til Reykjavíkur og verða vitni að
þessum stórviðburði. Föstudaginn
11. ágúst var ég að leggja rafmagn
í hús á Reykhólum, þann dag var
13. skákin tefld og greint var vel frá
framvindu hennar í hverjum frétta-
tíma og milli dagskrárliða í útvarp-
inu. Þetta var gríðarlega spennandi
og sviptingamikil skák. Mannfórnir
og flókin staða, maraþonviðureign
sem endaði með sigri Fischers. Ég
var mjög laus við vinnu þegar leið á
daginn og sá að nú dygði ekki leng-
ur fyrir mig að fylgjast með einvíg-
inu heiman frá. Ég dreif mig því
til Reykjavíkur þarna um helgina
og fylgdist með 14. einvígisskák-
inni í Laugardalshöllinni og líka
þeirri fimmtándu. Þær voru báðar
tilþrifalitlar, sérstaklega sú fyrri og
greinilegt að þreyta var í skákköpp-
unum eftir maraþon viðureignina í
13. umferð.“
Oft teflt hjá nafna frá
Giljalandi
Dellurnar eins og Jón Trausti kall-
ar áhugamálin eru að minnsta kosti
fjórar. Það er skákin, ljósmynd-
un, bókasöfnun og gamlir bílar.
Aðspurður hvort hann sem bóka-
áhugamaður hafi þá verið mikill
viðskiptavinur þekkts farandbóksala
og poppsöngvara, segist Jón Trausti
heldur betur hafa verið það. „Hérna
í Búðardal tefldi ég við ýmsa, en
engan samt eins mikið eins og ná-
granna minn og vin Jón Jóhannes-
son frá Giljalandi í Haukadal sem
ég kallaði ætíð „Nafna.“ Hann
og kona hans Þuríð ur Ólafsdótt-
ir, Þura frá Skarði, bjuggu hérna á
efri árum en eru nú bæði látin. Það
var alltaf gaman að koma til þeirra
og tefla og spjalla en bæði voru þau
minnug og höfðu frá mörgu að
segja. Aldrei brást kaffið og góm-
sæta meðlætið hjá Þuru. Einu sinni
sem oftar var ég hjá þeim að tefla,
þá var bankað og síðan gengið inn.
Þar var þá kominn Hebbi, Herbert
Var viðþolslaus og fór því suður til að sjá síðustu
skákirnar í einvígi aldarinnar
Spjallað við rafvirkjann og skákáhugamanninn Jón Trausta Markússon í Búðardal
Jón Trausti og kona hans Guðrún Konný.
Við leiði meistara Fischers í Laugardælakirkjugarði í Flóa.
Jón og Konný í gönguferð.
Hluti afkomenda og fjölskyldu þeirra Jóns og Konnýar.