Læknablaðið - 15.12.2000, Qupperneq 67

UMRÆÐA & FRÉTTIR / LÆKNAR OG STJÓRNUN
fram yfir fjárlög. Þetta hlutfall er mun lægra en
verðbólga, sem er um 5%, lægra en almennar
launahækkanir í landinu, sem eru 6-7%, og um það
bil helmingi lægra en hækkun á lyfjum og rekstrar-
vörum sjúkrahúsa. Mér finnst aðalvandamálið vera
það að ekki hafa verið lagðar nógu skýrar línur um
hvers konar starfsemi þurfi að tryggja, hvers konar
þjónusta eigi að vera í boði og hvað hún eigi að kosta.
Það væri kannski ekki óeðlilegt að gerð yrði einhvers
konar úttekt á þeirri starfsemi sem fer fram á
Landspítalanum. Það verður að meta þörfina, ekki
aðeins fyrir kaup á tækjum og húsnæði heldur einnig
fyrir starfsfólk. Það er auðvitað vandkvæðum bundið
á meðan starfsemin er á mörgum stöðum en einnig er
nauðsynlegt að nota þessi tímamót, þegar verið er að
slá saman tveimur stofnunum með svipaða starfsemi,
til að endurskipuleggja það sem þarf. Fjárveitingar til
rekstrar byggjast á gömlum merg og án þess að við
vitum nákvæmlega hvort þær endurspegla þörfina
sem er fyrir hendi. Vissar deildir hafa ákveðin stöðu-
gildi, en það er í raun gamalt hugtak og stjórnendur
sjúkrahúsanna hafa í raun ekki getað notað það árum
saman annars staðar en í fjárlagatillögum. Margar
deildir eru með fleiri starfsmenn í vinnu en þær hafa
stöðugildi fyrir en það eru ekki deildimar sjálfar sem
hafa tekið ákvörðun um það heldur stjórnir sjúkra-
húsanna. Grundvellinum hefur hins vegar ekki verið
breytt til samræmis við breytta þörf.“
Endurmats er þörf
„Endurmat eins og ég tel að sé nauðsynlegt væri án
efa framkvæmt í hvaða einkafyrirtæki sem er við aðra
eins uppstokkun og nú á sér stað. Með því að fara yfir
alla þætti starfseminnar er hægt að gera sér grein fyrir
hvernig þjónustu er hægt að veita sjúklingum og hvað
hún kostar en forgangsröðun verkefna og þjónustu er
hins vegar pólitísk ákvörðun. Mögulega kæmi það út
úr vandaðri könnun að sumar deildir hefðu of margt
starfsfólk fyrir þá þjónustu sem verið er að veita, en
aðrar of fátt starfsfólk."
Er ekki alltafhœtta á að enginn þorí að sleppa því
sem einu sinni hefur fengist í ijósi reynslunnar? Treysti
því ekki að fá framlög til baka ef umsvifm aukast á
ný?
„Það er auðvitað vandamál í allri starfsemi hvort
sem er í framleiðslu eða þjónustu, allir eru hræddir
við að skerða sitt og sína köku. Það er mjög erfitt að
skapa nauðsynlegt traust til að koma á breytingum.
Til dæmis var á háskólasjúkrahúsinu í Bem ákveðinn
pottur af lækningastöðum, 50 talsins, sem áttu að
vera hreyfanlegar á móti þeim sem voru bundnar við
einstakar deildir.“
Urðu þœr hreyfanlegar?
„Það var erfitt að tryggja það. Einu skiptin sem
losnaði um þær var þegar skipt var um yfirmenn á
deildunum. Þá var sett á laggirnar nefnd sem fór í
gegnum starfsemi deildarinnar í smáatriðum, hvort
hún hefði uppfyllt þau kröfur sem ætlast var til og
hvort hún hefði haft það sem til þurfti af fé, mannafla
og tækjum. Þá kom kannski fram að þremur stöðum
var ofaukið eða fimm vantaði. Þannig var hægt að
færa til stöður á milli deilda.“
Reynsla annarra
Pegar þú vitnar í reynslu erlendis frá fer ekki hjá því
að sú spurning vakni hvort unnt sé að Iœra meira af
reynslu annarra þjóða?
„Ég hef kynnst ýmsu á allmörgum stöðum í
heiminum og því miður er ekki til neitt ákjósanlegt
líkan til að fara eftir. I Bandaríkjunum eru nánast öll
rekstrarform fyrir hendi, allt frá því að eitthvert
fyrirtæki eða stofnun taki að sér alla heilbrigðis-
þjónustu á ákveðnu svæði (managed care) þar með
talið heilsugæslu og sjúkrahúsþjónustu, yfir í sér-
hæfða litla spítala. I Sviss er blanda af opinberu kerfi
og einkareknu. I þessum tveimur löndum einka-
rekstrarins er dýrasta heilbrigðisþjónusta í heimi.
Biðlistamir eru að vísu styttri en annars staðar en
kostnaðurinn er mikill, í Sviss um 10-11% af heildar-
þjóðarframleiðslunni og í Bandaríkjunum allt að
15%. í báðum löndunum er að finna bestu heil-
brigðisþjónustu í heimi og einnig þá lélegustu í
vestrænum löndum. Mér finnst hvorki rekstrar- né
stjórnunarlíkan þeirra til fyrirmyndar. Norðurlöndin
eru lang líkust okkur, heilbrigðiskerfið þar og kröf-
urnar sem gerðar eru til þess líkastar þeim sem við
þekkjum. Danir hafa þó farið illa að ráði sínu á
síðastliðnum árum og skorið niður útgjöld til
heilbrigðisþjónustu til að spara. Fyrir nokkrum árum
tók ég á móti danskri þingmannanefnd sem heimsótti
háskólaspítalann í Bern. Þeir voru frá flestum
stjórnmálaflokkum sem áttu mann á þingi og voru að
kynna sér öðruvísi rekstrarform spítala en tíðkast í
Danmörku. Það sem kom mér mest á óvart í
samtölum við þetta fólk var að allir sem einn, sama úr
hvaða stjórnmálaflokki þeir voru, voru fullvissir um
að heilbrigðisþjónustan í Danmörku væri bæði slök
og allt of dýr. Þeir voru yfir sig hrifnir af því sem þeir
sáu á háskólaspítalanum í Bern. Þegar ég sagði þeim
að þessi starfsemi kostaði 50% meira en sams konar
þjónusta í Danmörku áttu þeir erfitt með að trúa því.
I Svíþjóð hafa verið reynd ýmis stjórnunarlíkön en ég
þekki ekki neitt kerfi sem sátt er um að sé gott, því
miður. Eitt af því sem Svíar hafa reynt er að láta allar
deildir kaupa og selja sína þjónustu, þannig að
röntgendeildin til dæmis selur röntgenmyndatökur,
en aðrar deildir, svo sem lyfja- og skurðdeild fá
peninga til að kaupa sér þjónustuna, svo og aðra
þjónustu eins og til dæmis á gjörgæslu- og svæfingu.
Þetta stjórnunarform hefur mér vitanlega hvergi leitt
til hagræðingar en alls staðar til gífurlega aukins
kostnaðar vegna skriffinnsku. Víða hefur því verið
horfið aftur frá slíku kerfi.“
Læknablaðið 2000/86 881