Læknablaðið - 15.05.2001, Qupperneq 22

FRÆÐIGREINAR / FÓSTURGREINING
Mynd 1. Fjögurra hólfa sýn og lega hjartans í brjóstholinu. Vmslri gátt (LA) er
ávallt aðlœgt hryggnum (Sp) og þar sést í lungnabláœðar (pv). Hœgri slegill (RV)
þekkist á vöðvaknippum (MB) og liggur hann nœr brjóstveggnum. Einnig sést í
ósœðina (Ao) aftan við vinstri gátt.
Mynd 2. Upptök ósœðar (Ao) frá vinstri slegli sjást vel og hér má
mœla ósœðarlokuna nákvæmlega. Þá sjást vel skil milli slegla (ivs).
• Ant
Ao
\
sup ÍrrT-' -»v ' .a i i ’-í
*** •- :* <T^É8L> ^ .' 'j& ' ‘ V* jT
• • ln

PQ§1
Mynd 3. Ósœðarboginn. Upptök höfuð- og handarslagœða sjást vel
(örvar) og einnig sést í lungnaslagœöina (PA).
hefðbundin fósturhjartaómskoðun við 20 vikur.
Við fósturhjartaómskoðun er metin lega hjartans í
brjóstholinu og afstaða til annarra líffæra í brjóst- og
kviðarholi (situs) (mynd 1). Bygging hjartans, stærð
hjartahólfa og hjartaloka er skoðuð og mæld og litið
eftir tilvist vökva í gollurshúsi (mynd 2). Lega og
afstaða stóru slagæðanna frá hjartanu og
bláæðatengingar aðlægt hjartanu eru skoðaðar og
stærð þessara æða mæld (mynd 3). Hjartavirkni er
metin og einnig er hægt að mæla samdráttarkraftinn
(styttingarbrot) með sömu tækni og gert er við
hefðbundna hjartaómskoðun. Með Dopplers tækni er
mældur flæðishraði um hjartalokur, sem er aukinn ef
um þrengsli er að ræða, og með sömu tækni er hægt
að mæla útfall hjartans.
Fósturhjartaómskoðun er ábyggileg og örugg
rannsókn þar sem lítið er um falskt jákvæðar eða
neikvæðar niðurstöður (4). Ákveðna hjartagalla
getur þó verið erfitt að greina á fósturstigi en þeir eru
fæstir alvarlegir, meðan almennt er auðveldara að
greina alvarlega galla sem hafa slæmar horfur.
Fósturblóðrás
Pekking á fósturfræði og lífeðlisfræði fósturblóðrásar
er mikilvægur hluti ómskoðunar á fósturhjarta.
Hjartað er fullmótað á áttundu viku meðgöngu en
blóðrás hefst þegar á þriðju viku. Vöxtur og þroski
einstakra hluta hjartans fer eftir því blóðflæði sem þar
fer um og því geta þrenglsi í hjartalokum eða alger
lokun, valdið vanvexti á hjartahólfum. Hjartahólf sem
lítur eðlilega út snemma á meðgöngu getur þannig
orðið vanþroska er kemur að lokum meðgöngu ef
blóðflæði þar um hefur verið skert. Við fósturhjarta-
ómskoðun má þannig fylgjast með þróun meiriháttar
hjartagalla á fósturskeiði og getur hún varpað ljósi á
orsakir slíkra vandamála, en einnig er mikilvægt að
þekkja þessa staðreynd, ef gerð er fósturhjartaóm-
skoðun snemma á meðgöngu.
Fósturblóðrás samanstendur af tveimur hlið-
tengdum blóðrásum þar sem tengsl eru milli vinstri og
hægri blóðrásar um fósturæð og fósturop milli gátta.
Blóðrásir nýbura eru hins vegar raðtengdar, það er
þar sem blóðið þarf að fara um hægri blóðrásina áður
en það kemst yfir í hina vinstri. Þrengsli eða lokanir í
annarri hvorri blóðrásinni hafa því mjög alvarlegar
afleiðingar fyrir báðar blóðrásirnar eftir að rað-
tenging kemst á við það að lungnablóðrás hefst.
Vegna hliðtengingar í fósturblóðrás hafa slík þrengsli,
lokanir eða jafnavel vöntun á öðrum hluta hjartans
lítil áhrif og þess vegna hafa mjög alvarlegir
hjartagallar engin áhrif á vöxt eða þroska fóstursins.
Nýfædd börn með slík vandamál geta hins vegar
orðið mjög skyndilega veik skömmu eftir fæðingu
þegar fósturblóðrásin breytist í nýburablóðrás við
upphaf eiginlegrar lungnablóðrásar samfara lokun á
fósturæð og fósturopi.
410 Læknablaðið 2001/87