Læknablaðið - 15.05.2001, Qupperneq 85

UMRÆÐA & FRÉTTIR / HEIMILISLÆKNINGAR
samtakanna berist líka til annarra heimilislækna. Ég
vona að þeir gefi sér tíma til að glugga í árbók
samtakanna og vefsíðu og fylgist með umræðunni þar
sem hún fer fram. I því tímaleysi sem flestir búa við
getur hins vegar verið kostur að fá styttra yfirlit og
getur Læknablaðið ef til vill verið góður vettvangur
til þess“.
Þörf fyrir almenna lækna með góða yfirsýn
„I samtökum sem þessum er margt sem hægt er að
læra af öðrum og þótt við séum lítil þjóð höfum við
ýmsu að miðla og þannig njóta allir góðs af. Ef betur
er að gáð hefur hröð þróun í læknavísindum, aukin
sérhæfing og vaxandi kröfur um heilbrigðisþjónustu í
sífellt breytilegum samfélögum, aukið mikilvægi
frumþjónustunnar og heimilislækninga. Vaxandi
kostnaður í heilbrigðisþjónustu verður í framtíðinni
til þess að auka kröfur á skynsemi í skipulagi
heilbrgiðskerfisins.
Heimilislæknirinn er oft nefndur „generalisti“
vegna þess að hann á að hafa heildarsýn og þekkingu
á skipulagi heilbrigðiskerfisins, og á þannig að vera
ráðgjafi skjólstæðinga sinna. Auk þess á hann að hafa
heildarupplýsingar um heilsufar sjúklings og
fjölskyldu hans í samhengi við fyrri sögu hans og í
tímans rás. Hann ætti þannig að vera best til þess
fallinn að greina hvers kyns heilsufarsvandamál sem
upp kunna að koma. Margir sjúklingar hafa lent á
villigötum í völdundarhúsi heilbrigðiskerfisins vegna
þess að heildarsýn og upplýsingar hefur skort. Það er
ekki við einstaklinga að sakast heldur óskynsamlegt
skipulag. Þáttur æðstu stjórnenda skiptir þar
verulegu máli því ekki hafa verið forsendur til þess að
fylgja eftir settum lögum og reglum".
Efþú gœtir gefið þeim góð ráð, hver vœru þau?
„Mikilvægt er að átta sig á raunhæfum þörfum á
heilbrigðisþjónstu og að fólk nýti það þjónustustig
sem við á hverju sinni. Eftirspurnin eftir þjónustu er
endalaus og kemur til með að aukast og því brýnt að
skilgreina hvaða hlutverki hver og einn á að gegna. í
Bretlandi er hlutverk heimilislækna til dæmis að sjá
til þess að hver og einn fái þá þjónustu sem honum
ber og að hann lendi á réttum stað í kerfinu. Það
tryggir meðal annars að nauðsynlegar upplýsingar
um sjúklinginn fylgi honum til heilbrigðisstofnunar
eða sérfræðings og að upplýsingar berist síðan til
baka til heimilislæknisins. Sumir sjúklingar kaupa sér
að auki sértryggingu til að bæta aðgengi að þjónustu
en tryggingafélög gera mjög strangar kröfur um að
upplýsingar berist á milli réttra aðila. Hagsmunir
kaupanda og seljanda þjónustunnar eru gagnkvæmir
en í reynd er litið svo á að frumþjónustan kaupi efri
stig þjónustunnar fyrir hönd skjólstæðingsins og
tryggi um leið hagsmuni hans. Vandamálið þar er
reyndar að skortur er bæði á heimilislæknum og
sérfræðingum þannig að mikið álag er á öllum stigum
þjónustunnar og oft löng bið eftir sérfræðiþjónustu
Læknablaðið spjallaði nýverið við Steinunni um
gildi þátttöku íslands í starfi Evrópusamtaka lækna
og um sýn hennar á stöðu heimilislækninga á íslandi,
ekki síst í ljósi þeirrar umræðu sem verið hefur um
læknaskort í greininni.
Fyrst var Steinunn spurð um hvort mikill munur
væri á milli hinna einstöku aðildarlanda hvað varðaði
menntun og aðstæður heimilislækna:
„Það er eitt af baráttumálum samtakanna að bæta
menntun í heimilislækningum þannig að nám í
þessari sérgrein taki að minnsta kosti þrjú ár, en það
er talið æskilegt lágmark. í flestum aðildarlandanna
er námið þrjú ár eða meira, en það er ekki síður
innihald og skipulag þess sem máli skiptir og að það
sé aðlagað breyttum tímum og áherslum. Þrátt fyrir
að ekki hafi enn tekist að samræma kröfurnar um
menntun heimilislækna er frjálst flæði vinnuafls
innan Evrópska efnahagssvæðisins virkt í reynd. Það
sem helst hefur hamlað eru atriði eins og ólík
tungumál og menning en það er einnig mikilvægt
fyrir heimilislækna að þekkja vel heilbrigðiskerfi í því
landi sem ætla að starfa í.
Á íslandi höfum við komið ár okkar vel fyrir borð
varðandi aðbúnað og stöndum þar framarlega.
Kannski er það dálítið séríslenskt fyrirbæri, hvað við
leggjum mikið upp úr umgjörðinni, húsnæði, tækjum
og tólum. Hér eru heilsugæslustöðvar fyrst og fremst
á vegum opinberra aðila og hið opinbera hefur
ákveðnar skyldur samkvæmt laganna hljóðan, sem
það verður að uppfylla. En það gleymist stundum að
meta mannauðinn og hlutverk hans sem er kjarninn í
heilbrigðiskerfinu Við getum séð hið gagnstæða í
Englandi til dæmis. Þar sem ég vann bjuggu margir
heimilislæknar við mjög slæmar vinnuaðstæður í
óheppilegu húsnæði með þröngum stigum þar sem
aðgengi var mjög slæmt til dæmis fyrir fatlaða. Hins
vegar eru áhrif heimilislækna þar í heilbrigðis-
þjónustunni mjög mikil því þeir eru nokkurs konar
„dyraverðir“ að heilbrigðiskerfinu og hafa því mjög
vel skilgreint hlutverk og góða yfirsýn yfir heilsufar
sjúklinga sinna“.
Nú erfremur stutt síðan ísland hófþátttöku íþessu
samstarfi, finnst þérskipta máli að vera með?
„Já, alveg tvímælalaust. Aðrar þjóðir senda allt að
sex fulltrúa og hafa læknarnir jafnvel aðstoðarfólk til
að fylgjast með og afla upplýsinga um það sem er að
gerast í heilbrigðismálum á vegum Evrópusam-
bandsins. Fulltrúar þjóðanna eiga að vera talsmenn
sinna læknasamtaka um málefni er snerta hagsmuni
heimilislækna í aðildarlöndunum. Hjá samtökunum
skapast grundvöllur fyrir breiðri samstöðu um
sameiginleg baráttumál sem komið er á framfæri á
pólitískum vettvangi. En málin þokast oft hægt. Við
erum aðeins tveir fulltrúar frá íslandi sem tökum þátt
í samstarfinu enda fámenn þjóð og það er að ýmsu að
hyggja. Ef þátttaka á að skila árangri er samt
mikilvægt að boðskapur og upplýsingar um starf
Læknablaðið 2001/87 473