Læknablaðið - 15.10.2001, Blaðsíða 7

FRfl RITSTJÓRN
Ný heimsmynd í kjölfar árásanna
í Bandaríkjunum
Með hruni Tvíburaturn-
anna á Manhattaneyju í
New York í síðasta mánuði
hrundu vonir okkar um
friðsaman heim. Vonir okk-
ar er einungis hafa heyrt
um styrjaldir og hinna sem
lifað hafa af ógnvænlegustu
styrjaldir sem háðar hafa
verið á jörðinni.
Pessar styrjaldir hafa
verið sérstakar fyrir marga hluta sakir. Með fyrri
heimsstyrjöldinni hófst hin tæknivædda her-
mennska og er óþarfi er rekja sögu síðari heims-
styrjaldarinnar, utan að geta þess að í henni varð
mannfall með þvílíkum hætti að ekki finnst neitt
sambærilegt. Er þá ekki einvörðungu átt við mann-
fall í röðum hermanna heldur ekki síður í röðum
saklausra jarðarbúa. Mannfallið var ekki einvörð-
ungu fyrir þær sakir að saklausir íbúar átakasvæða
blönduðust í styrjaldarátök vegna búsetu sinnar
heldur var í fyrsta sinn ráðist á þá sérstaklega, bæði
á skipulegan hátt með það að leiðarljósi að útrýma
heilu kynþáttunum og líka þannig að í fyrsta sinn
var kjarnorkuvopnum beitt á þann hátt að hernað-
arlega mikilvæg skotmörk voru ekki í sigtinu held-
ur heimili manna. Kaldastríðið tók við þar sem
friður ríkti vegna svokallaðrar gagnkvæmrar firr-
ingar sem gekk út á frið eða gjöreyðingu. Þessu
ástandi fylgdi töluverð skerðing á frelsi einstakling-
anna hjá öðrum kaldastríðsaðiianum en stöðugri
hræðslu um kjarnorkuvá, fimbulkulda og dauða
hjá hinum. Sú spennitreyja var engum eftirsjá þá
járntjaldið hrundi, enda fóru í hönd hagvaxtartím-
ar í okkar heimshluta.
Pað eru því sérstök ónot og óvissa sem fylgja
ástandi friðarmála á jörðinni í dag, ástandi sem líkt
hefur verið við styrjöld. Þessi styrjöld hefur fylgt
styrjaldarþróun aldarinnar sérstaklega vel vegna
þeirrar sérstöðu sem hún hefur markað sér með
því, að þar eru saklausir borgarar fyrsta og helsta
skotmarkið, óvinurinn er óþekktur og sýnileg
markmið hans eru ekki ljós nema ef vera skyldi að
drepa. Enn eru ekki öll kurl komin til grafar hvað
varðar fjölda látinna í hryðjuverkaárásinni í
Bandaríkjunum þann 11. september síðastliðinn en
talið er að um 6700 manns hafi látist í árásinni.
Einungis björguðust fimm einstaklingar úr rústun-
um árásardaginn og aðeins einum var bjargað dag-
inn eftir, en frá þeim tíma hefur enginn fundist á lífi
í rústunum. Tæplega 300 lík hafa fundist og af þeim
hefur einungis verði unnt að bera kennsl á um 150.
Af þessu má ráða að annað hvort hafi einstakling-
arnir er lentu í harmleiknum komist af með minni-
háttar líkamlega áverka ellegar látist. Herlæknar
árásarinnar í Bandaríkjunum eru því réttarlæknar
sem ásamt samstarfsfólki hafa þurft að bera kennsl
á hina látnu og reyna að ráða í þá tugþúsund sund-
urlausu líkamsparta er fundist hafa og eru enn án
persónueinkenna. Herlæknarnir eru líka geðlækn-
ar sem ásamt samstarfsfólki hafa reyna að lækna
sálræna áverka aðstandenda þeirra er létust og
annarra er hjá kviknaði ótti og kvíði við árásina.
Ætla má að hlutverk geðlækna eigi eftir að aukast,
þar sem kvíðanum og óttanum mun að öllum
líkindum fylgja aukning geðrænna vandamála,
einkum hjá börnum, enda var það eitt af fyrstu til-
mælunum til almennings í Bandaríkjunum að huga
að sálarástandi barna sinna og kynna þeim hina
nýju og grimmu heimsmynd á sem mildilegastan
hátt. Heimsmynd sem felur í sér að flugvélarhljóð
yfir höfði þýðir ekki lengur gleðilega heimkomu
ættingja heldur ótta um eyðileggingu og dauða.
Herlæknar þessa nýja stríðs koma ekki einvörð-
ungu til með að vinna á vígvöllunum fjarri heimil-
um sínum heldur á vígvellinum sem nú er heima
hjá hverjum og einum. Par munu læknar þurfa að
kljást við ýmis vandamál er fylgja stríðsrekstri sem
þessum, vandamál er tengjast notkun sýkla og eit-
urefna, eitthvað sem hingað til hefur verið óþekkt í
okkar heimshluta. Á átakasvæðunum munu áverk-
ar er tengjast stríðsrekstri vera augljósir bæði
vegna hertólanna sjálfra en líka vegna slysa er af
hljótast er stórir hópar hermanna eru fluttir milli
staða og eitt er víst að sama hversu vopnin eru full-
komin þá verða alltaf saklausir þegnar fyrir áverk-
um og dauða. Búast má við að hernaðarátökin auki
á hryðjuverk fjarri átakasvæðum og það leiðir okk-
ur enn að aðalatriðinu varðandi það ófriðarbál sem
nú hefur verið tendrað, en það er að það logar á
lóðinni okkar. Óbeinu áhrif þessa ástands verða ef
til vill enn meiri og af áður óþekktum toga. Versn-
andi efnahagsástand sem fylgir stóráföllum sem
þessum getur kallað yfir líkamleg, andleg og félags-
leg vandamál þegnanna, auk þess sem lausnir ým-
issa heilsufarslegra og samfélagslegra vandamála
er ekki tengjast herrekstrinum verði látnar sitja á
hakanum. Þannig snertir þessi nýja heimsmynd
okkur öll og ekki hvað síst lækna sem ber að vera
bjartsýnir og búa sig undir það versta.

Hannes
Petersen
Höfundur er sérfræðingur í háls-, nef- og eyrnalækningum á
Landspítala Fossvogi.
Frágangur
fræðilegra greina
Höfundar sendi tvær gerðir
handrita til ritstjórnar
Læknablaðsins,
Hlíðasmára 8, 200
Kópavogi. Annað án nafna
höfunda, stofnana og án
þakka sé um þær að ræða.
Greininni fylgi yfirlýsing
þess efnis að allir höfundar
séu lokaformi greinar
samþykkir og þeir afsali
sér birtingarrétti til
blaðsins.
Handriti skal skilað með
tvöföldu línubili á A-4
blöðum. Hver hluti skal
byrja á nýrri blaðsíðu í
eftirtalinni röð:
• Titilsíða: höfundar,
stofnanir, lykilorð á ensku
og íslensku
• Ágrip og heiti greinar á
ensku
• Ágrip á íslensku
• Meginmál
• Þakkir
• Heimildir
Töflur og niyndir skulu vera
á ensku eða íslensku, að
vali höfunda.
Töfvuunnar niyndir og gröf
komi á rafrænu formi
ásamt útprenli. Tölvugögn
(data) að baki gröfum fylgi
með, ekki er hægt að nýta
myndir úr PowerPoint eða
af netinu.
Sérstaklega þarf að semja
unt birtingu litniynda.
Eftir lokafrágang berisl allar
greinar á tölvutæku formi
með útprenti.
Sjá upplýsingar um frágang
fræðilegra greina:
http://www.icemed.is/
laeknabladid
Umræðuhluti
Skilafrestur efnis í næsta
blað er 20. undanfarandi
mánaðar nema annað sé
tekið fram.
Læknablaðið 2001/87 771