Læknablaðið - 15.10.2001, Qupperneq 32

FRÆÐIGREINAR / HÓMÓCYSTEIN, FÓLAT, KÓBALAMÍN
einnig sýnd í töflu II, bæði fyrir karla, konur og hóp-
inn óskiptan. 95% mörk fyrir hópinn óskiptan reynd-
ust vera 6,9-39,0 nmól/L fyrir fólat og 180-792 pmól/L
fyrir kóbalamín. Þegar niðurstöður fólatmælinga eru
skoðaðar sést að viðmiðunarmörk kvenna eru viðari
en karla, því gildin eru dreifðari í kvennahópnum,
fleiri konur hafa lágan fólatstyrk í sermi en um leið
eru fleiri konur en karlar með háan styrk (tafla I).
Ennfremur má sjá að konur hafa að meðaltali um 2
nmól/L meira fólat í sermi en karlar, eða 18,0 nmól/L
miðað við 16,1 nmól/L í körlum og er þessi munur
marktækur (p<0,02). Styrkur kóbalamíns í sermi
mælist hins vegar heldur hærri í körlum en konum en
munurinn milli kynjanna er minni en í hinum efnun-
um tveimur, Hcy og fólati, og ekki marktækur. Mæli-
gildi kvennanna dreifast einnig meira hér, eins og sjá
má í töflu I, það er fleiri konur eru með lágan og háan
kóbalamínstyrk í sermi heldur en karlar. Við mat á
rannsóknarniðurstöðum hjá sjúklingum eru viðmið-
unarmörk að jafnaði ekki kynjaskipt, ef munurinn á
mæligildum karla og kvenna hefur ekki læknisfræði-
lega þýðingu.
Samband Hcy og vítamínanna fólats og kóbal-
amíns var skoðað tölfræðilega í rannsóknarhópun-
um. Reiknuð var línuleg fylgni milli mæligilda fyrir
fólat og kóbalamín og Hcy í rannsóknarhópnum og
eru niðurstöður sýndar í töflu II. Neikvæð línuleg
fylgni er milli fólats og Hcy og er fylgnistuðullinn -0,39
(p<0,01) í óskiptum hópnum og eins er fylgnin mark-
tæk ef kynin eru skoðuð sitt í hvoru lagi. Neikvæð
línuleg fylgni er milli kóbalamíns og Hcy þar sem
fylgnistuðullinn er -0,20, þegar hópurinn er skoðaður
óskiptur og er sú fylgni einnig tölfræðilega marktæk
(p<0,01) í hópi karla en ekki kvenna.
Umræða
Þar sem mæling á Hcy í plasma er orðinn mikilvægur
þáttur í áhættumati varðandi hjarta- og æðasjúkdóma
(14,15) var nauðsynlegt að fá íslensk viðmiðunar-
mörk fyrir bæði karla og konur. Samanburður við
aðrar rannsóknir sýnir að Danir (126 konur og 106
karlar) hafa svipuð Hcy gildi og íslendingar en við-
miðunarmörk sem reiknuð voru með óstikabundinni
aðferð í nýlegri rannsókn í Danmörku voru 6,3-15,7
pmól/L fyrir karla og 4,9-14,9 pmól/L fyrir konur
(10). Meðalaldur í dönsku rannsókninni var 50 ár og
aldursdreifingin svipuð og í okkar rannsókn. Aðrar
rannsóknir sýna meiri breytileika, sem kann að vera
að hluta aðferðarháður eða svæðisbundinn (16,17).
Faraldsfræðilegum rannsóknum ber þó saman um að
áhætta á æðasjúkdómum er verulega aukin í einstak-
lingum sem mælast með há Hcy gildi (2,18). Wald og
samstarfsmenn fundu að 35-64 ára karlar sem voru í
efsta fjórðungi mæligilda voru í 2,9 sinnum meiri
hættu á að fá hjartasjúkdóma af völdum blóðþurrðar
en þeir sem voru í neðsta fjórðungi dreifingarinnar
(19) og er þá búið að leiðrétta vegna annarra áhættu-
þátta. Niðurstöður okkar eru í samræmi við aðrar
sem sýna samband milli efnaskipta Hcy og vítamín-
anna fólats og kóbalamíns, en rannsóknir sem metið
hafa áhrif vítamínanna á styrk Hcy í blóði, sýna að
stór hluti einstaklinga gæti lækkað Hcy í blóði með
aukinni inntöku á fólati (20) og kann það einnig að
eiga við á Islandi.
Líffræðilegur breytileiki á Hcy í sama einstaklingi
er minni en 10% (21,22) og er því óhætt að nota eina
mæliniðurstöðu við áhættumat í hjarta- og æðasjúk-
dómum. Hins vegar er nauðsynlegt að standa rétt að
sýnatöku og meðhöndlun sýna, þar sem Hcy í plasma
hækkar umtalsvert á stuttum tíma ef sýnin eru ekki
sett á ís og skilin innan klukkutíma frá töku. Sé mæli-
skekkju einnig haldið í lágmarki (23), má nota niður-
stöður stakra mælinga við mat á áhættu.
Allmargir hafa valið að miða æskilegan styrk Hcy
við fast markgildi (cut off value) í stað þess að miða
við dreifingu í heilbrigðum einstaklingum og er víða
stuðst við <15 pmól/L sem æskilegt hámark (12).
Sumir telja það jafnvel of hátt, þar sem unnt sé að
lækka Hcy gildi með aukinni neyslu vítamínanna
fólats, B12 og Bfi og faraldsfræðilegar rannsóknir hafi
sýnt að þeir sem eru í efsta fjórðungi dreifingarinnar
eru í tvö- til þrefaldri áhættu á að fá kransæðasjúk-
dóma en þeir sem eru í neðsta fjórðungi.
Þakkir
Guðnýju Eiríksdóttur lífefnafræðingi Hjartavernd,
eru færðar þakkir fyrir yfirlestur handrits og góðar
ábendingar.
Heimildir
1. Boushey CJ, Beresford SA, Omenn GS, Motulski AG. A
quantitative assessment of plasma homocysteine as a risk
factor for vascular disease: probable benefits of increasing
folic acid intakes. JAMA 1995; 274:1049-57.
2. Stampfer MJ, Malinow MR, Willett WC, Newcomer LM,
Upson B, Ullmann D, et al. A prospective study of plasma
homocysteine and risk of myocardial infarction in United
States physicians. JAMA 1992; 268: 877-81.
3. Arnesen E, Refsum H, Bpnaa KH, Ueland PM, Fprde OH,
Nordrehaug JE. The Tromsö study: serum total homocysteine
and coronary heart disease. Int J Epidemiol 1995; 24: 704-9.
4. Clarke R, Daly L, Robinson K, Naughten E. Cahalane S,
Fowler B, et al. Hyperhomocysteinemia: an independent risk
factor for vascular disease. N Engl J Med 1991; 324:1149-55.
5. Perry IJ, Refsum H, Morris RW, Ebrahim SB, Ueland PM,
Shaper AG. Prospective study of serum total homocysteine
concentrations and risk of stroke in middle aged men. Lancet
1995; 346:1395-8.
6. De Stefano V, Dekou V, Nicaud V, Chasse JF, London J, Stans-
bie D, et al. Linkage disequilibrium at the cystathione 6
synthetase (CBS) locus and the association between genetic
variation at the CBS locus and plasma levels of homocysteine.
Ann Hum Genet 1998; 62: 481-90.
7. Gudnason V, Humphries SE. Hyperhomocysteinaemia, gene-
tics and cardiovascular disease risk [editorial]. Eur Heart J
1999; 20:552-3.
8. Dekou V, Gudnason V, Hawe E, Miller GJ, Stansbie D,
Humphries SE. Gene-environment and gene-gene interaction
in the determination of plasma homocysteine levels in healthy
middle-aged men. Tromb Haemost 2001; 85: 67-74.
9. Nygard O, Vollset SE, Refsum H, Stensvold I, Tverdal A,
Nordrehaug JE, et al. Total homocysteine and cardiovascular
risk profile: The Hordaland homocysteine study. JAMA 1995;
274:1526-33.
796 Læknablaðið 2001/87