Læknablaðið - 15.10.2001, Side 14

FRÆÐIGREINAR / VIÐHORF TIL ENDURLlFGUNAR
nálægt 300 á ári. Við hjartastopp utan sjúkrahúss
skiptir höfuðmáli, ef ekki á illa að fara, að hefja
endurlífgun og beita raflostsmeðferð sem allra fyrst
(1,2). Par sem yfirleitt líða að minnsta kosti nokkrar
mínútur þar til sjúkrabifreið með raflostsgjafa kemur
á vettvang er það oft hlutverk nærstaddra að hefja
blástursmeðferð og hjartahnoð. Ef þetta er gert á
réttan hátt aukast líkur á að sjúklingur lifi hjarta-
stoppið af og dregið er úr hættu á varanlegum heila-
skaða (3). Einnig er vel þekkt að ef hjartahnoð er
hafið tímanlega getur það lengt tímann sem sjúkling-
ur er í sleglahraðatakti eða sleglaflökti, og þannig
aukið líkur á því að sjúkraflutningsmenn með raf-
lostsgjafa geti komið aftur á sínustakti.
Grunnendurlífgun hefur löngum verið kennd á
þann hátt að meginatriðin eru hin sígildu A-B-C
(airways-breathing-circulation), það er að segja
höfuðáhersla er lögð á að opna og tryggja loftskipti
áður en púls er athugaður og hjartahnoð hafið. A
undanförnum árum hefur þó orðið vart vaxandi
tregðu meðal almennings, heilbrigðisstarfsfólks og
sjúkraflutningsmanna erlendis að beita munn við
munn blástursmeðferð (4-8). Ástæðurnar eru líkast
til nokkrar en þyngst vegur þó væntanlega ótti við
smitsjúkdóma svo sem EiIV og lifrarbólguveirur B
og C. Einnig býður sumum við munn við munn önd-
un hjá ókunnugum. Ekki er vitað hvernig viðhorf
almennings hérlendis er til þessara hluta. Tilgangur
þessarar rannsóknar var að kanna viðhorf íslend-
inga til framkvæmdar á endurlífgun hjá ókunnugum
utan sjúkrahúss.
Efniviður og aðferðir
Gerð var símakönnnun hjá slembiúrtaki úr þjóðskrá
hjá einstaklingum á aldrinum 16-75 ára. Könnunin
fór fram á tímabilinu 21. mars til 3. apríl 2001 og sá
Gallup á Islandi um framkvæmd hennar. Upphaflegt
úrtak var 1200 manns, en fjöldi þeirra sem kusu að
svara var 804 og svarshlutfall því 70,1%.
Efirfarandi átta spurningar voru lagðar fyrir
þátttakendur:
1. Hefur þú hlotið tilsögn/kennslu í hjartahnoði?
2. Hefur þú hlotið tilsögn/kennslu í munn við munn
öndunaraðstoð?
3. Hefur þú einhvern tímann þurft að beita annað
hvort hjartahnoði eða munn við munn öndunar-
aðstoð utan sjúkrahúss?
4. Hversu vel eða illa treystir þú þér til að fram-
kvæma hjartahnoð hjá ókunnugum úti á götu, ef
þörf krefði?
5. Hversu vel eða illa treystir þú þér til að fram-
kvæma munn við munn öndun, hjá ókunnugum
úti á götu, ef þörf krefði?
6. Hversu líklegt eða ólíklegt er að þú myndir í raun
gefa þig fram til að framkvæma hjartahnoð úti á
götu hjá ókunnugum, sem væri meðvitundarlaus
og andaði ekki?
7. Hversu líklegt eða ólíklegt er að þú myndir í raun
gefa þig fram til að framkvæma munn við munn
öndunaraðstoð úti á götu hjá ókunnugum, sem
væri meðvitundarlaus og andaði ekki?
8. Myndir þú frekar taka þátt í endurlífgun hjá
ókunnugum úti á götu, ef það fæli eingöngu í sér
hjartahnoð en ekki munn við munn öndunar-
aðstoð, myndir þú síður gera það eða breytti það
engu fyrir þig?
í spurningum 1-3 var svarað með já/nei en í spurn-
ingum 4 og 5 var boðið upp á valkostina: treysti mér
mjög vel, frekar vel, hvorki né, frekar illa og mjög illa.
I spurningum 5 og 6 voru kostimir: mjög líklegt, frekar
líklegt, hvorki né, frekar ólíklegt og mjög ólíklegt.
Spurningamar fóru inn í sérstakan fjölspurn-
ingavagn á vegum Gallup og höfðu þeir sem lentu í
úrtakinu ekki vitneskju um hvers konar spurningar
var að ræða áður en þeir samþykktu eða afþökkuðu
þátttöku. Pannig var komist hjá því að þeir sem hefðu
litla þekkingu á viðfangsefninu gætu hafnað þátttöku
nema í þeim tilfellum þar sem sérstaklega er getið um
í niðurstöðum að aðspurðir treystu sér ekki til að
taka afstöðu.
Öll gagnasöfnun og vinnsla fór fram á vegum
Gallup og kennitölur þátttakenda komu ekki fyrir
augu höfunda þessarar greinar. Gallup tilkynnti
Persónuvernd um vinnslu þessarar könnunar eins og
lög um persónuvernd gera ráð fyrir.
Niðurstöður
Stór hluti aðspurðra hafði hlotið einhvers konar
þjálfun í framkvæmd grunnendurlífgunar. Þegar
þátttakendur voru spurðir hvort þeir hefðu hlotið
kennslu eða tilsögn í framkvæmd hjartahnoðs eða í
munn við munn öndunaraðstoð, kváðust 552 (69%)
þeirra sem tóku afstöðu hafa hlotið kennslu í hjarta-
hnoði en 249 (31%) ekki. Hvað varðar munn við
munn öndunaraðstoð hafði 581 (73%) þeirra sem
tóku afstöðu hlotið tilsögn í slíku, en 220 (27%) ekki.
Hins vegar höfðu einungis 48 (6%) af þeim 803 sem
tóku afstöðu einhvern tímann tekið þátt í endur-
lífgunartilraun utan sjúkrahúss.
Þegar spurt var „hversu vel eða illa treystir þú þér
til að framkvæma hjartahnoð hjá ókunnugum úti á
götu“, svöruðu 148 (19%) því að þeir treystu sér
mjög vel en 246 (31%) frekar vel þannig að í heild
treystu 394 (50%) sér vel í slíkt. Á hinn bóginn
treystu 289 (37%) sér frekar illa (134 (17%)) eða
mjög illa (155 (20%)) (mynd 1). Níutíu og átta (13%)
treystu sér hvorki vel né illa. Svipað var uppi á
teningnum varðandi munn við munn öndunaraðstoð,
417 (55%) treystu sér mjög (153 (20%)) eða frekar
vel (264 (35%)) til að framkvæma slíkt hjá ókunnug-
um úti á götu ef þörf krefði en 255 (33%) treystu sér
frekar (131 (17%)) eða mjög (124 (16%)) illa (mynd
2). Þeir sem höfðu hlotið einhverja tilsögn í endur-
lífgun voru mun líklegri til að treysta sér vel til að
778 Læknablaðið 2001/87