Læknablaðið - 15.10.2001, Page 50

FRÆÐIGREINAR / PERSÓNUGREINING f GAGNAGRUNNI
Mynd 1. Samanbúröur
œttartrjáa í œttargrunni a)
með nöfnum og kennitölum
og b) í œttargrunni meö þrí-
dulkóðuðum nöfnum og
kennitölum.
Mynd la sýnir œttartengsl
nafngreindra einstaklinga
úr œttargrunni sem inni-
heldur nöfn og/eða kenni-
tölur. Einungis fornöfn eru
gefin til að spara pláss.
Brolnar línur tákna tenging-
ar við náin skyldmenni og
þaðan yfir í ættartré allrar
þjóðarinnar.
Mynd Ib sýnir munstur œtt-
artengsla sem fannst í sama
ættargrunni sem inniheldur
einungis dulkóðuð fasta-
númer. Munstur ættartrésins
með dulkóðum smellpassar
við hluta afefra trénu. Ein-
ungis fyrstu átta stafirfasta-
númers eru gefnir til að
myndin sé greinilegri.
fjölskyldna í landinu. Með tengingum við aðrar fjöl-
skyldur verða þær fljótt einstakar og hægt að bera
kennsl á þær.
Á myndunt la og lb er tekið dæmi um tvær ættir
og tengingar þeirra. Mynd la er fengin úr ættar-
grunni sem inniheldur nöfn og kennitölur. Mynd lb
er fengin með upplýsingum úr gagnagrunni sem
inniheldur ættartengsl og dulkóðuð fastanúmer: nöfn
einstaklinga (eða kennitölur) hafa verið dulkóðuð í
eina átt með aðferðum sem sagðar eru „mjög örugg“
dulkóðun sem erfitt er að bijóta til baka. Þrátt fyrir
það er persónugreining möguleg því fjölskyldu-
munstrin eru þau sömu og þau eru eina munstrið sem
er einmitt svona í báðum grunnunum. Það má því
lesa beint af myndinni hver er hver. Til dæmis, hver er
7el 38088?
4. Persónugreining af samhengi upplýsinga
Allir kannast við leikinn Hver er maðurinn sem leik-
inn hefur verið í útvarpi og sjónvarpi, á árshátíðum
stofnana, félaga og víðar. Einhver kemur fram í
dulargervi og breytir rödd sinni. Keppendur fá að
spyrja: er þetta karl (eða kona), leikur hann á hljóð-
færi eða í knattspyrnu og svo framvegis. Maðurinn í
dulargervinu svarar skrækri eða djúpri röddu, já eða
nei, eftir atvikum. Að lokum finna þátttakendur út af
samhengi upplýsinganna sem fram koma hver huldu-
maðurinn er og nefna hann.
Jafnvel þótt ekki kæmi til þekking á lykli með
uppflettitöflu eða af samanburði ættartrjáa er samt
hægt að þekkja einstaklinga í gagnagrunninum af
sambærilegu samhengi upplýsinga og gerist í leiknum
(19). Þegar persónuauðkenni, til dæmis nafn, kenni-
tala eða gsm símanúmer, hafa verið afmáð með
óafturkræfum hætti og skipt á þeim og einnota dul-
kóða er talað um aftengd (2,7) gögn (de-identified).
Dulkóðanum geta fylgt lýðupplýsingar og heilsufars-
upplýsingar. Eftir því sem slíkum upplýsingaþáttum
er fjölgað þrengist hringurinn og að lokum verður
samsetning slíkra upplýsingabita einstök. Með slíkri
samsetningu er hægt að benda á einstaklinginn með
fullri vissu eins og ef um fingraför væri að ræða. Á
þennan hátt væri unnt að smíða lykil að dulkóða
jafnvel þótt um aftengd gögn væri að ræða.
Talað er um að endurþekkja (re-identify) (19) ein-
staklinginn með slíkum upplýsingum og því sam-
hengi sem setja má upplýsingarnar í. Þetta er miklu
auðveldara hjá fámennri þjóð eins og íslendingum en
hjá fjölmennari þjóð. Tæknin hefur einnig breytt öllu
í þessu sambandi. Með intemeti á upplýsingaöld eru
æ meiri almennar upplýsingar aðgengilegar hverjum
sem er (19). Slíkar almennar upplýsingar er unnt að
nota til að mynda einstaka samsetningu. Þar með er
hægt að setja upplýsingar sem fylgja dulkóða í sam-
hengi og leysa þannig gátuna hver er hver og hverjum
tilheyra viðkvæmar persónuupplýsingar sem fylgja
með dulkóðanum.
Sem dæmi má taka kennitölur einstaklinga sem
hafa verið dulkóðaðar hvort sem er í einnota dulkóða
eða í fastanúmer eins og gert verður í gagnagrunnin-
um. Þeim fylgja almennar upplýsingar um kyn, fæð-
ingardag og ár, hæð, búsetu, sem og misviðkvæmar
heilsufarsupplýsingar svo sem uppskurð við botn-
langa, krabbamein í maga eða brjóstum eða sykur-
sýki (tafla II sem dæmi). Einnig mætti taka sem dæmi
einstaklinga með sjúkdóma sem þykja ennþá við-
kvæmari, svo sem geð- eða kynsjúkdóma.
Meðalfjöldi fæðinga á ári á íslandi er rúmlega
4.200. Að meðaltali eru því 11-12 fæðingar á dag. Fáir
dagar hafa fleiri en 20 fæðingar. Með upplýsingum
um fæðingardag og ár er því búið að þrengja hringinn
niður í 20 manns hið mesta (18). Með upplýsingum
um kynferði helmingast hópurinn: að meðaltali
fæðast sex stúlkur eða drengir og sjaldan fleiri en 10
stúlkur eða drengir á dag. Með því að bæta við hæð
og búsetu eða augnlit er án vafa hægt að þekkja flesta
ef ekki alla einstaklingana. Upplýsingarnar, sem eru
sambærilegar við þær sem beðið er um fyrir vegabréf
manna, nægja því til að bera kennsl á einstaklinginn
(18) án þess að til komi nafn eða kennitala. Það er því
hægt að greina hvaða einstaklingar eru haldnir þeim
sjúkdómum sem fylgja með upplýsingunum í töflu II.
814 Læknablaðið 2001/87