Læknablaðið - 15.10.2001, Síða 67

UMRÆÐA & FRÉTTIR / VINNUVERND
Vinnuverndarvikan 2001
Vinnuslys eru engin tilviljun
Varnir gegn vinnuslysum 14. til 20. október
VlNNUSLYS ERU TÍÐ OG OFT ALVARLEG í OKKAR PJÓÐ-
félagi. Á hverju ári eru tilkynnt til Vinnueftirlits rík-
isins um og yfir 1200 slys, þar af nokkur banaslys. Þau
slys sem eru tilkynningarskyld eru slys sem valda
meiri fjarvist en sem nemur einum vinnudegi. Það er
ljóst að þessi slys eru ekki nema brot af þeim fjölda
vinnuslysa sem kemur á slysavarðstofur og heilsu-
gæslustöðvar á ári hverju. í nýlegri könnun á líðan,
heilsufari og vinnuumhverfi starfsfólks á öldrunar-
stofnunum sem Vinnueftirlitið hefur gengist fyrir
kemur fram að algengi vinnuslysa og umferðarslysa
er svipað eða um 5%. I Evrópusambandinu má gera
ráð fyrir að um 5500 manns deyi í vinnuslysum ár
hvert og um 146 milljón vinnudagar tapist. Er þá ein-
vörðungu tekið tillit tii slysa sem valda meir en
þriggja daga fjarveru.
Það að hrasa, detta eða falla, annað hvort á jafn-
sléttu eða af hærri stað, eru algengustu ástæður þess
að fólk slasast við vinnu sína. Margar ástæður eru
fyrir þessum vinnuslysum, til dæmis er ógætileg
notkun stiga og vinnupalla, slæm umgengni um
vinnusvæði, verkfæri eru skilin eftir í gangvegi eða
ekki er vakin athygli með öruggum hætti á að gólf
séu hál. Samkvæmt vinnuslysaskrá Vinnueftirlitsins
eru vinnuslys algengust meðal ungra karlmanna, ein-
staklinga sem eru að taka sín fyrstu skref á vinnu-
markaði. Menntun skiptir miklu máli.
Samkvæmt vinnuslysaskránni er um helmingur
vinnuslysa meðal ófaglærðra á fyrsta starfsári, en um
fjórðungur vinnuslysa er á fyrsta starfsári faglærðra
iðnaðarmanna. Árvekni er nauðsyn og þess vegna er
kveðið á um í vinnuverndarlögum (nr 46/1980) að
allir vinnandi menn eigi rétt á lágmarkshvíldartíma.
Þetta ákvæði er sett meðal annars til að vinna gegn
sjúkdómum, streitu og til að koma í veg fyrir vinnu-
slys vegna ofþreytu.
Margir aðrir þættir skipta máli svo sem líkamlegt
atgervi og heilsa starfsmannsins. Til dæmis hefur í
sumum rannsóknum hár líkamsþyngdarstuðull/offita
tengst við aukna tíðni vinnuslysa (1), en ljóst er að ef
menn eru illa á sig komnir getur það haft veruleg
áhrif á getu þeirra til að ljúka vinnu með öryggi.
Þreyta vegna of mikillar vinnu getur valdið mikl-
um vandræðum eins og áður er um getið. Aðrir þætt-
ir eru ekki síður mikilvægir svo sem þreyta sem teng-
ist lífsstfl þar sem fólk fer seint að sofa en þarf að
vakna snemma til vinnu. I þessu sambandi er rétt að
undirstrika að vel þekkt er að þeir sem misnota
áfengi eru til muna líklegri en aðrir til þess að vera
fjarverandi vegna vinnutengdra slysa eða óhappa (2).
I fyrrgreindri könnun Vinnueftirlitsins kom í ljós að
þeir sem misnota áfengi eru 3,5 sinnum lfklegri til að
hafa lent í vinnuslysum en aðrir starfsmenn. Viðhorf
manna til vinnunnar er mikilvægur áhættuþáttur sem
oft gleymist, en lítil starfsánægja tengdist meir en tvö-
falt aukinni hættu á að lenda í vinnuslysum sem leiða
til fjarveru (2).
Mikilvægt er að hafa góða yfirsýn yfir verk og
vinnusvæði, þannig að bendingar samstarfsmanna
sjáist vel og menn geti í tíma greint þær hættur sem
eru á vinnusvæðinu (3). í þessu sambandi er rétt að
vekja athygli lækna á ábyrgð þeirra þegar þeir skoða
fólk með tilliti til dómgreindar, sjónar, heyrnar og
jafnvægisskyns. Við þurfum að vekja athygli sjúk-
linga okkar á því þegar við teljum starfsgetu þeirra
skerta, hvort sem er vegna sjúkdóma eða læknismeð-
ferðar til lengri eða skemmri tíma, og kynna þeim
hvað eru viðeigandi viðbrögð. Við getum ekki sinnt
sjúklingum okkar vel nema með að vita í hvaða um-
hverfi þeir hrærast og stór hluti þess er vinnustaður-
inn. Við þurfum því að taka atvinnusögu af fólki sem
leitar til okkar. í tengslum við vinnuverndarvikuna
vil ég skora á lækna, og þá sérstaklega heimilislækna,
en heilsugæslan er einn af hornsteinum forvarna, að
spyrja sjúklinga sem leita til þeirra, um vinnu þeirra
og um varúðarráðstafanir gegn vinnuslysum á þeirra
vinnustað svo sem:
1. Eru öryggistrúnaðarmaður og öryggisvörður á
þínum vinnustað?
2. Eru viðeigandi persónuhlífar tiltækar, notaðar
og í lagi?
3. Er viðeigandi öryggisbúnaður á vélum í lagi? Er
nauðsynlegur einangrunar- eða útblástursbún-
aður fyrir hendi?
4. Eru leiðbeiningar um vélar og tækjabúnað á ís-
lensku aðgengilegar?
5. Sé unnið með varasöm efni á vinnustaðnum:
Eru öryggisleiðbeingar tiltækar?
Er augnskolunarbúnaður fyrir hendi?
Er um mengunarvandamál að ræða?
6. Er nýliðum leiðbeint um öryggisatriði?
7. Er umgengni í lagi?
8. Er ræsting í lagi?
9. Er hávaði undir leyfilegum mörkum?
10. Er sjúkrakassi og kunnátta í skyndihjálp á staðn-
um?
Læknablaðið 2001/87 831