Læknablaðið - 15.03.2003, Blaðsíða 29

FRÆÐIGREINAR / FJÖLÓMETTAÐAR FITUSÝRUR OG LÆKNINGAR
sjúklingar) framkvæmdu vísindamenn á Mayo-sjúkra-
húsinu í Bandaríkjunum en það var tvíblind, lyfleysu-
stýrð rannsókn á áhrifum daglegrar inntöku 12 g af
fiskolíu (1,88 g EPA og 1,47 g DHA) samanborið við
ólífuolíu hjá sjúklingum með prótínmigu >1 g/d og
kreatínín í sermi (S-kreatínín) < 265 pmól/L, þar af
höfðu 68% hækkað S-kreatínín (110). Meðferðin
stóð yfir í tvö ár og reyndist nýrnastarfsemin stöðug
hjá hópnum sem fékk ómega-3 fjölómettaðar fitusýr-
ur en versnaði hjá viðmiðunarhópnum. Aðeins þrír
(6%) sjúklingar í fiskolíuhópnum náðu meginloka-
punkti sem var 50% hækkun S-kreatíníns en 17 (33%)
í lyfleysuhópnum. Hlutfall sjúklinga sem hafði fengið
lokastigsnýrnabilun eða var látinn eftir fjögur ár var
10% í fiskolíuhópnum og 40% í lyfleysuhópnum.
Enginn munur var á prótínútskilnaði eða blóðþrýst-
ingsstjórnun hjá hópunum. Rannsókninni var fram
haldið (open-label observational study) (111) og
reyndist árangur langtímameðferðar með ómega-3
fjölómettuðum fitusýrum einnig marktækt betri en
meðferð með lyfleysu. Þessi rannsókn gefur því til
kynna umtalsverðan ávinning af meðferð með ómega-
3 fjölómettuðum fitusýrum í framangreindum skömmt-
um fyrir sjúklinga með alvarlegt form IgA nýrna-
meins. Sami rannsóknarhópur sýndi nýlega fram á að
hærri skammtar af ómega-3 fjölómettuðum fitusýr-
um leiddu ekki til betri útkomu (112). Aðrar rann-
sóknir hafa gefið mismunandi niðurstöður, rannsókn
frá Japan með mun færri sjúklingum sýndi svipaðan
ávinning (107) en hins vegar sýndu rannsóknir frá
Ástralíu (108) og Svíþjóð (109) engan ávinning af
ómega-3 fjölómettuðum fitusýrum. Báðar þessar rann-
sóknir voru þó smáar og eftirfylgdartími skammur
(sex mánuðir) í þeirri síðamefndu.
Fjölrannsóknagreining er sameinaði þessar fjórar
samanburðarrannsóknir og eina sem bar saman sjúk-
linga fyrir og eftir meðferð með ómega-3 fjölómett-
uðum fitusýrum (113) sýndi að þegar tekið var tillit til
mismunandi eftirfylgdar reyndist ávinningur af fisk-
olfumeðferð ekki tölfræðilega marktækur en minni-
háttar ávinningur virtist líklegur (114). Höfundarnir
mæltu með stórri lyfleysustýrðri rannsókn með lang-
tímaeftirfylgd og er slík rannsókn nú í gangi í Banda-
ríkjunum (115).
Þar til niðurstöður úr þeirri rannsókn liggja fýrir
kemur mjög til álita að meðhöndla alla sjúklinga með
IgA nýrnamein með ómega-3 fjölómettuðum fitusýr-
um, bæði þá sem hafa sjúkdóminn á alvarlegu stigi
þar sem vísbendingar um ávinning verða að teljast
mjög sterkar og jafnvel einnig þá sem eru með vægari
form IgA nýrnameins. Pótt rannsóknir liggi ekki fyrir
um gildi meðferðar með ómega-3 fjölómettuðum fitu-
sýrum hjá þeim síðarnefndu eru nokkrar líkur á
ávinningi og meðferðin án teljandi aukaverkana. Lág-
skammtameðferð Mayo-hópsins, EPA 1,88 g og DHA
1,47 g á dag, er sú meðferð sem líklega hentar best.
Eiturverkun cýklósporíns á nýru
Cýklósporín er ónæmisbælandi lyf sem hefur valdið
straumhvörfum við meðferð h'ffæraþega. Sá böggull
fýlgir þó skammrifi að lyfið getur bæði valdið aftur-
kræfri starfrænni skerðingu á nýmastarfsemi og óaftur-
kræfum æða- og pípluskemmdum sem leitt geta til
nýmabilunar. Ómega-3 fjölómettaðar fitusýrar hafa
reynst gagnlegar til að fyrirbyggja nýrnaskemmdir í til-
raunadýrum sem fengið hafa cýklósporín (116). Klín-
ískar rannsóknir sem framkvæmdar hafa verið á síð-
asta áratug eru flestar litlar og ekki samhljóða varð-
andi áhrif fiskolíu á eiturverkun cýklósporíns (117-
120) en flestar styðja þær þó að ómega-3 fjölómettaðar
fitusýmr hafi gagnleg áhrif sem kunna að vera skammta-
háð (119). Auk verndandi áhrifa þessara fitusýra gegn
eiturverkunum cýklósporíns eru vísbendingar um að
ómega-3 fjölómettaðar fitusýmr geti aukið ónæmis-
bælandi áhrif lyfsins (121,122). Meðferð með ómega-
3 fjölómettuðum fitusýrum getur því gagnast einstak-
lingum sem meðhöndlaðir eru með cýklósporíni á
ýmsan hátt en þó hefur slík meðferð ekki náð fótfestu.
Óvisst aðgengi að ömggu lyfjaformi sem og skortur á
stórum rannsóknum þar sem græðlingslifun er megin-
endapunktur á vafalítið stóran þátt í að svo er ekki.
Gauklabólga af völdum rauðra úlfa
Rannsóknir á gauklabólgu af völdum rauðra úlfa í
mönnum hafa ekki sýnt fram á marktækan ávinning
af meðferð með ómega-3 fjölómettuðum fitusýrum
og hafa því ekki uppfyllt þær væntingar sem dýratil-
raunir hafa gefið tilefni til.
Kalsíumnýrnasteinar
Hækkuð þéttni arakídónsým í blóðvökva og aukið
hlutfall þeirrar fitusýru í himnum rauðra blóðkorna
hafa fundist hjá sjúklingum með kalsíumnýrnasteina.
Enn fremur hefur greinst aukinn útskilnaður prosta-
glandíns E2 í þvagi þessara sjúklinga en það bendir til
hlutverks díenóískra eikósanóíða í meinmyndun kalsí-
umofgnóttar í þvagi sem er vel þekktur áhættuþáttur
fyrir myndun kalsíumnýrnasteina (123). Sýnt hefur
verið fram á að ómega-3 fjölómettaðar fitusýrur geta
dregið úr kalsíumofgnótt í þvagi hjá sjúklingum með
nýmasteina. Baggio og samstarfsmenn bættu dagleg-
um skammti af 2,6 g EPA og DHA við fæði sjúklinga
með kalsíumnýmasteina í 30 daga. Það leiddi til lækk-
unar á hlutfalli arakídónsýru í blóðfitu, minnkunar á
útskilnaði kalsíum og fosfats í þvagi auk þesss sem það
dró úr uppsogi kalsíum frá görn (124). Þessar niður-
stöður benda til að ómega-3 fjölómettaðar fitusýrur
geti haft hagstæð áhrif á undirliggjandi efnaskiptarask-
anir og gæti það minnkað klínískar afleiðingar nýrna-
steina. Langtíma meðferðartilraunar er þörf.
Segamyndun í æðagræðlingi fyrir blóðskilun
Lokun æðaaðgengis vegna segamyndunar er algeng-
asta orsök sjúkrahúsinnlagna sjúklinga sem eru í lang-
Læknablaðið 2003/89 205