Læknablaðið - 15.03.2003, Blaðsíða 66

UMRÆÐA & FRÉTTIR / SJÓNMÆLINGAR
Sjónmælingar sjóntækjafræðinga eru
á skjön við skilvirkt fyrirkomulag
íslenskra augnlækninga
Árni B. Stefánsson
Höfundur er augnlæknir.
Augnlækningar eru elsta sérgrein í læknisfræði hér á
landi. Það er engin tilviljun, ekki þarf að segja nein-
um hve mikils virði sjón og augnheilsa er. Nú er alvar-
lega vegið að þessari merku grein á ákaflega óvæginn
hátt. Augnlæknar standa í því aumkunarverða hlut-
verki að þurfa að réttlæta sérgrein sína og tilveru, í
atlögu sjóntækjafræðinga að greininni í baráttu sinni
fyrir sjónmælingaréttindum. Klisjukenndum og órök-
studdum fullyrðingum er varpað fram og þær virðast
fá hljómgrunn. Morgunblaðið styður „baráttu-1 sjón-
tækjafræðinga fyrir réttindum í leiðara (1) og Sam-
band ungra sjálfstæðismanna segir í ályktun að „al-
mannahagsmunir krefjist að staðinn sé vörður urn at-
vinnufrelsið og það verndað gegn þröngum sérhags-
munum“ (2).
Sjóntækjafræðingar segjast í öðru orðinu vera heil-
brigðsstétt til að ná til sín viðskiptum með sjónmæl-
ingum, en í hinu halda þeir því fram að sjónmælingar
séu ekki læknisfræðilegs eðlis til að réttlæta sókn sína
á augnlækna og augnlækningar, einnig til að ná til sín
viðskiptum. Augnlæknar eru eins og aðrir læknar
bundnir af læknaeið og Genfarheiti lækna og búa því
við takmörkun á tjáningarfrelsi, auk þess sem þeim
er nánast bannað að auglýsa starfsemi sína. Leikur sá
sem nú er hafinn á síðum dagblaða og í öðrum fjöl-
miðlum er því á margan hátt ójafn. Þó segja megi
með nokkrum sanni að það sé sanngirnisatriði að
sjóntækjafræðingar fái rétt sinn til sjónmælinga sem
þeir hafa á Norðurlöndum viðurkenndan hér á landi,
þá mæla mjög veigamikil rök gegn því. Eg vil hér á
eftir gera grein fyrir helstu rökum augnlækna. Tekið
skal fram að læknisfræðileg rök, sem fram til þessa
hafa nægt, eru grundvöllur núverandi lagasetningar
um starfsemi sjóntækjafræðinga. Töluvert hefur bæst
við af tölulegum staðreyndum sem styrkja stoðir
þeirrar löggjafar og auk þess mæla viðskiptaleg rök
gegn breytingu. Reynt er eftir bestu getu að skýra
málið út frá því sem nú liggur fyrir.
Um hvað snýst málið?
Allmargir sjóntækjafræðingar hérlendis hafa nú að
baki fjögurra ára iðnskóla-/tækniskólanám og þjálfun
í sjóntækjafræði, til dæmis frá Danmörku. í námi sínu
læra þeir auk sjóntækjafræði um byggingu augans,
heilsufræði augna og einnig sjónlags- og sjónmæl-
ingu. Hvers vegna hafa prófessorar í augnlæknis-
fræði, augnlæknar, heilbrigðisyfirvöld, þar með talinn
landlæknir, staðið gegn því hingað til að viðurkenna
réttindi sjóntækjafræðinga til sjónmælinga hérlendis?
Halda menn í raun að verið sé að standa vörð um sér-
hagsmuni augnlækna? Halda leiðarahöfundur Morg-
unblaðsins og ungir sjálfstæðismenn virkilega að svo
sé? Það er fjarstæðukennt. Hagsmunir augnlækna eru
hreint aukaatriði í þessu máli. Krafa sjóntækjafræð-
inga er fyrst og fremst til komin vegna fjölgunar í stétt
þeirra, mikillar samkeppni í gleraugnasölu og þrengsla
á gleraugnamarkaði. Sjóntækjafræðingar vilja ein-
faldlega útvíkka starfsvið sitt. Það er eðlilegt og skilj-
anlegt að ungir sjóntækjafræðingar sem hafa sjón-
mælingaréttindi á Norðurlöndunum, sæki á um við-
urkenningu réttinda sinna hérlendis. Það sem hangir
hins vegar á spýtunni eru fyrst og fremst miklir pen-
ingalegir hagsmunir í gleraugnasölu.
Hagsmunir sjóntækjafræðinga
Hafa ber í huga að megintekjur sjóntækjafræðinga/
sjónfræðinga eru af gleraugnasölu, ekki af sjónmæl-
ingum. Það sést best á því að víðast hvar erlendis
bjóða sjóntækjafræðingar uppá „ókeypis“ sjónmæl-
ingu til að ná til sín gleraugnaviðskiptum. Fyrirkomu-
lag á þessu sviði er þó afar mismunandi milli landa.
Við íslendingar höfum sérstöðu á þessu sviði vegna
góðs aðgengis að augnlæknum og hefur það mikla og
marga kosti. Flestir þeirra sem nota tvískipt gleraugu
borga meira fyrir ein slík gleraugu en allar komur til
augnlæknis á ævinni. Álagning í gleraugnaverslun er
svipuð og í öðrum sambærilegum rekstri, 100% eða
meiri. Velta í gleraugnasölu er sennilega ríflega þre-
falt nteiri en velta í hefðbundnum augnlækningum.
Þar af er helmingurinn álagning en hún ein er senni-
lega um það bil helmingi hærri upphæð en hefð-
bundnar augnlækningar kosta hérlendis á hverju ári.
Sjóntækjafræðingar hafa í krafti fjármagns efni á að
ráða sér lögfræðing og birta heilsíðuauglýsingar í
dagblöðum. Þeir eru ekki háðir ströngum reglum um
auglýsingar á starfsemi sinni og tjáningu í opinberri
umræðu. Þetta nota þeir sér óspart.
242 Læknablaðið 2003/89