Læknablaðið - 15.03.2003, Blaðsíða 54

UMRÆÐA & FRÉTTIR / LÆKN ADAGAR 2003
Ofbeldi gegn konum og
áhættuhegðun unglinga
Þröstur
Haraldsson
Nú skal halda áfram þar sem frá var horfið í
febrúarblaðinu að greina frá því sem bar fyrir augu
og eyru blaðamanns Læknablaðsins á Læknadög-
um um miðjan janúar. Úrval málþinga var mikið
og margir spennandi fyrirlestrar í boði, jafnvel
fyrir mann með enga menntun í læknisfræði. Efni
Læknadaga snertir í raun alla þótt menn hafi ekki
forsendur til að taka við öllu sem þar er fram rétt.
En föstudagurinn var helgaður konum og börn-
um ef svo má segja. Reyndar er í þessu fólgin
móðgun við tiltekinn aldurshóp því viðfangsefni
málþings sem haldið var eftir hádegið bar heitið
unglingalækningar, einmitt til þess að greina þær
frá lækningum á börnum og fullorðnum. En fyrst
var fjallað um kvennaheilsu frá ýmsum hliðum.
Umræðuefnið var tvískipt, annars vegar Ofbeldi
gegn konum eins og það birtist lœknum og hins
vegar Ný sjónarhorn á keisaraskurð, fœðingu og
hormónameðferð á breytingaskeiði.
Ofbeldi gegn trúnaði
Ofbeldi gegn konum var til umræðu í tveimur er-
indum en fundarstjórinn Guðbjörg Sigurgeirs-
dóttir nefndi í upphafi að þótt erfitt sé að festa
hendur á útbreiðslu þess ofbeldis sem konur eru
beittar megi ráða nokkuð af opinberum tölum um
það. Nefndi hún að árið 2001 hefðu 136 konur
komið í neyðarmóttöku fyrir fórnarlömb nauðg-
ana, 210 komu í Stígamót og 260 í Kvennaathvarf-
ið, alls rúmlega 600 konur sem hlýtur að teljast allt-
of mikið.
Fyrri fyrirlesari málþingsins var Gun Heimer en
hún veitir forstöðu sænskri stofnun sem nefnist
Rikskvinnocentrum og er samstarfsverkefni sænska
ríkisins og landsþingsins í Uppsalaléni. Stofnunin
er til húsa í háskólasjúkrahúsinu í Uppsölum og er
neyðarmóttaka fyrir konur sem orðið hafa fyrir
nauðgunum eða öðru ofbeldi. Móttakan er opin
allan sólarhringinn en auk þess er hlutverk stofn-
unarinnar að þróa aðferðir við meðhöndlun og
umönnun kvenna sem verða fyrir ofbeldi, veita
öðrum stofnunum ráðgjöf, mennta starfsfólk, upp-
lýsa almenning og stunda rannsóknir á kynferðis-
legu ofbeldi.
Gun Heimer sagði í upphafi að mikilvægt væri
að gera sér grein fyrir því að ofbeldi gegn konum
væri af öðrum rótum runnið en almennt ofbeldi
þar eð það beinist gegn trúnaði og trausti vegna
þess að það er í langflestum tilvikum framið af
þeim sem standa konunni næst, eiginmönnum,
ættingjum eða sambýlismönnum. Það snerist fyrst
og fremst um að sýna vald og beita því. Þessu til
stuðnings vitnaði hún til rannsóknar sem gerð var
árið 2001 og sýndi meðal annars að í Svíþjóð höfðu
11 % giftra kvenna mátt sæta ofbeldi af hálfu maka
sinna. Finnsk rannsókn sýndi að sambærilegt hlut-
fall þar í landi var 22% árið 1998. Þessar tölur eiga
eingöngu við um þá sem konurnar bjuggu með
þegar rannsóknirnar fóru fram. Ef fýrrverandi mak-
ar hefðu verið taldir með hefði hlutfallið verið
mun hærra.
Gun Heimer tók við forstöðu Rikskvinnocent-
rum við stofnun þess árið 1995. Þá kvaðst hún hafa
staðið í þeirri trú að vandamálið sem við væri að
etja væri ekki svo útbreitt í Svíþjóð en hún hefði
komist að raun um að svo væri. Sem dæmi mætti
nefna að á hverju ári væru 20-30 konur myrtar í
Svíþjóð og menn vissu vel hverjir væru að verki.
Ofbeldið snerti alla þjóðfélagshópa og væri til
dæmis ekkert minna í háskólabænum Uppsölum
en í öðrum plássum.
Konur vilja láta spyrja sig
Gun Heimer kvaðst hafa sannfærst um nauðsyn
þess að neyðarmóttaka fyrir konur væri innan heil-
brigðiskerfisins. Vissulega væru til kvennaathvörf í
öllum stærri bæjum en mörgum konum reyndist
erfitt að leita til þeirra því þá færi ekkert á milli
mála hvert vandamálið væri. Öðru máli gegndi um
sjúkrahús með mörgum deildum, þangað væri auð-
veldara að koma án þess að hætta mannorðinu.
Stofnunin sem Gun Heimer veitir forstöðu hef-
ur meðal annars það hlutverk að stunda rannsókn-
ir og ýta undir að aðrir fræðimenn rannsaki of-
beldi á konum. Meðal þess sem stofnunin hefur átt
þátt í að rannsaka er kerfið sem konur hitta fyrir
þegar þær leita sér aðstoðar vegna ofbeldis sem
þær eru beittar. Alkunnugt er að einungis lítill
hluti þeirra nauðgana sem tilkynntur er til neyðar-
móttöku endar sem dómsmál því konur guggna oft
á því að kæra. Astæður þessar eru ýmsar og þær er
verið að rannsaka.
230 Læknablaðið 2003/89