Læknablaðið - 15.03.2008, Qupperneq 7

S'-V
Ástráður B.
Hreiðarsson
astradur@landspitali. is
Höfundur er yfirlæknir
göngudeildar sykursjúkra,
Landspítala.
Costly Diabetic
Complications
Ástrádur B Hreidarsson
MD, PhD
Clinical Professor
Chief of Diabetes Clinic
Landspítali University
Hospital
Reykjavík, lceland
RITSTJÓRNARGREINAR
Dýrir fylgikvillar sykursýki
„Diabetic Complications Cost Billions." Þessa
sláandi fyrirsögn gat nýlega að líta í bandarísku
riti um heilbrigðismál. Árið 2002 fór 11% af öllu
því fé sem Bandaríkjamenn nota í heilbrigðismál
í kostnað vegna sykursýki og af því fór drjúgur
hluti í fylgikvillana (1). Ef óbeinn kostnaður, til
dæmis vegna vinnutaps og örorku, er talinn með
hækkar þetta hlutfall upp í 15%. Enn alvarlegri en
kostnaðurinn er þjáningin og sú skerðing á lífs-
gæðum sem fylgikvillamir hafa í för með sér fyrir
einstaklinginn og hans nánustu. Augnsjúkdómar
af völdum sykursýki eru ein algengasta orsök
blindu á Vesturlöndum. Sykursýki er jafnframt
algengasta orsök endastigs nýmabilunar. Hjarta-
og æðasjúkdómar em tvö til þrefalt algengari hjá
sykursjúkum og eru langalgengasta dánarorsökin
(80%). Sykursýki er einnig ein algengasta orsök
aflimana ganglima. Sem betur fer sleppur þó fjöld-
inn allur af sykursjúkum að mestu við fylgikvilla,
en með markvissu eftirliti og meðferð er hægt
að koma í veg fyrir, eða í það minnsta seinka
fylgikvillunum.
Á málþingi um fylgikvilla sykursýki sem hald-
ið var á nýafstöðnum Læknadögum kom fram að
blinda vegna sykursýki er miklum mun sjaldgæf-
ari hér á landi en víðast annars staðar, með algengi
um 0,5%. Hins vegar virðist tíðni augnbotnabreyt-
inga hjá sykursjúkum hér á landi svipuð og annars
staðar (2). Sama virðist vera uppi á teningnum
hvað snertir nýmasjúkdóminn en fram kom á mál-
þinginu að tíðni nýmameins meðal sykursjúkra
hér á landi er sambærileg við það sem gerist
annars staðar, en endastigs-nýrnabilun er mun
sjaldgæfari (3). Það dylst víst engum að endastigs-
nýrnabilun er gífurlega erfiður fylgikvilli - fyrir
sjúklinginn og kostnaðarsamur fyrir heilbrigð-
iskerfið. Víðast hvar í vestrænum löndum era um
25-40% þeirra sem þurfa á meðferð í gervinýra að
halda fólk með nýrnabilun vegna sykursýki. Hér á
landi er þessi tala enn undir 10%.
Góð blóðsykursstjórnun og öflug blóðþrýst-
ingsmeðferð geta komið í veg fyrir eða seinkað
nýmafylgikvillunum við sykursýki. Sömuleiðis
eru blóðfitulyf og aspirín ómissandi vopn í bar-
áttunni gegn hjarta- og æðasjúkdómunum hjá
sykursjúkum. Fjöltaugakvilli og æðaþrengsli geta
hvort um sig eða í sameiningu valdið fótasárum
sem svo geta leitt til dreps og aflimunar. Gott eftir-
lit með fótum sykursjúkra getur sannarlega dregið
úr hættu á sárum og aflimunum og um leið dregið
úr þjáningum sjúklings og miklum kostnaði heil-
brigðiskerfisins. Þessir fylgikvillar sykursýki hafa
lítt verið rannsakaðir hér á landi til þessa, en í
síðasta Læknablaði vom birtar niðurstöður úr rann-
sókn á fótameinum hjá sykursjúkum. Þar kemur
meðal annars fram að algengi taugakvilla hjá
Islendingum með sykursýki af tegund 2 sé með
því lægsta sem birt hefur verið (4).
Skipulögð, sérhæfð þjónusta við sykursjúka
hér á landi hófst árið 1974 fyrir forgöngu Þóris
Helgasonar læknis og Samtaka sykursjúkra og að
ákvörðun heilbrigðisráðuneytisins með stofnun
göngudeildar sykursjúkra við Landspítala. Eitt
af yfirlýstum markmiðum deildarinnar var að
stuðla að sem bestri líðan, lífsgæðum og heilsu
fólks með sykursýki, ekki síst með því að bægja
frá fylgikvillunum. Reglubundið augneftirlit hjá
sykursjúkum hófst 1980 á Landakotsspítala að
frumkvæði Þóris og Friðberts Jónassonar læknis
en reglulegt eftirlit og leysimeðferð í tæka tíð em
lykilatriði sjónverndar hjá sykursjúkum.
Það er ljóst að fylgikvillar sykursýki eru dýrir
heilbrigðiskerfinu og að mikill sparnaður er fólg-
inn í því að koma í veg fyrir þá, að ekki sé talað
um ávinninginn fyrir einstaklinginn. Mikil aukn-
ing er á sykursýki víða um heim og fömm við
íslendingar ekki varhluta af þeirri þróun, en á síð-
astliðnum 30 ámm hefur sykursjúkum af tegund
2 á fslandi fjölgað um 50% (5). Vaxandi álag er á
þá sem sinna sykursjúkum og biðlistar lengjast.
Það þarf að efla þjónustuna við sykursjúka bæði
á göngudeildum og í heilsugæslunni. Það þarf
aukinn starfskraft og fé, ljóst er af framansögðu
að þeim peningum yrði vel varið. Þann góða ár-
angur sem hefur náðst hér á landi í baráttunni við
fylgikvillana verður að varðveita og stefna að því
að gera enn betur.
Heimildir
1. Hogan P, Dall T, Nikolov P. Economic Costs of Diabetes in the
U.S. in 2002. Diabetes Care 2003; 26: 917-32.
2. Stefánsson E, Bek T, Porta M, Larsen N, Kristinsson JK,
Aagardh E. Screening and Prevention of Diabetic Blindness.
Acta Ophthalmologica Scand 2000; 78:374-85.
3. Tryggvason G, Indriðason ÓS, Þórsson ÁV, Hreiðarsson ÁB,
Pálsson R. Unchanged Incidence of Diabetic Nephropathy in
Type 1 Diabetes: a Nation-Wide Study in Iceland. Diabet Med
2005; 22:182-7.
4. Heimisdóttir F, Guðnason V, Sigurðsson G, Benediktsson R.
Einkenni og teikn fótameins hjá íslenskum sjúklingum með
sykursýki af tegund 2. Læknablaðið 2008; 94:109-14.
5. Bergsveinsson J, Aspelund T, Guðnason V, Benediktsson
R. Algengi sykursýki af tegund tvö á íslandi 1967-2002.
Læknablaðið 2007; 93:397-402.
LÆKNAblaðið 2008/94 1 83