Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2001, Page 40

Bergljót Soffía Kristjánsdóttir
svöram Þórdísar í samtalinu, hljóma gelgjulega. En þar eð myndskeiðin
eru ekki eins mikilsverð og ýmis ömiur og Þórdís stendur á táknrænan
hátt fjær í myndfletinum en Asgerður, skiptu þau kannski litlu ef þau
væra einstök í sinni röð. En fleira kemur til.
Þegar Þorgrímur hefur verið lagður dauður í skip sitt fylgist Þórdís
með er Gísli festir skipið. Hún sést píra augun ögn og lyfta hökunni yf-
ir bláum viðhafharbúningi sínum. Þá er klippt að andliti Gísla í nær-
m}md; andartaki síðar þokast Þórdís samanbitin upp að honum en nem-
ur þó staðar til hliðar við hann og örlítið aftar en hann. Með fágætum
snúð og skírskotun til fyrri atburða - falls Þorgríms nefs og kannski
átaka Gísla og Þorgríms goða í knattleik - hreytir hún út úr sér: „Þú
breytist ekki.“ Gísli víkur ekki við höfði en ansar: „Hvað áttu við?“ Hún
svarar hins vegar jafnmikilúðleg sem fyrr: „Alltaf sami grjótkastarinn“ -
og strigsar að því búnu burt. 2'
Það verður ekki skrifað á reikning leikaranna þó að áhorfandi skelli
upp úr. Atvikið er aðeins eitt af mörgum slíkurn í Utlaganum. Ein per-
sóna tekst á við aðra vegna alvöramála. Hún verður hins vegar hjákátleg
af því að henni er ætlað að tjá orð og hugsanir sem era illtjáanleg nema
sem ærslafengið skop. Að auki er uppstilling fyrir myndatöku og líkarns-
tjáning beggja persóna slík að rnaður fær á tilfinninguna að ekkert gerist
í skiptum þeirra; þau miðla hvorki lífi né spennu. Tilfinningin magnast
þegar önnur persónanna rýkur burt. Brotthvarf af vettvangi virðist
lausnin sem gripið er til þegar annað geigar.
Ef til vill er ætlunin með atvikum sem þessu að draga upp mynd af
Þórdísi sem svarki, en það orð er notað um hana í lengri gerð Gísla
sögu.28 Niðurstaðan er hins vegar sú að hún orkar sem þvermóðskufull
unglingsstelpa með reigðar höfuðhreyfingar Svínku. Það er heldur baga-
legt vegna þess að henni er sýnilega ætlað að gegna hlutverki hefndar-
þyrstrar konu efdr víg Þorgríms.
Garnavefurinn sem markar kynningu Útlagans verður nokkurs konar
leiðarstef í síðari hluta myndarinnar, enda er hann aðdragandi að draum-
um Gísla. Fyrsta sinni sem kappinn fær harðar draumfarir era þrjár
nornir greinilegar að baki vefhum. Þær þoka þó von bráðar fyrir Þórdísi
sem kyssir líkama bróður síns og strýkur hann höndunum blóðugu - uns
hann vaknar stynjandi til Auðar og vefurinn hverfur. Með fjölda norn-
27 Ágúst Guðmundsson 1981.
28 Membrana Regia Deperdita 1960 bls. 8.
38