Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2001, Síða 43

Dagný Kristjánsdóttir
Ungfrúna góðu eða húsið ...
Sagan
Ungfrúin góða og húsið er löng smásaga sem birtist fyrst í smásagnasafni
HaUdórs Laxness Fótatak manna (193 3).1 Sagan skiptist í sjö kafla og
segir frá systrunum Þuríði og Rannveigu, prófastsdætrum og hefðar-
meyjum, sem búa í litlu, íslensku sjávarplássi, trúlega í byrjun tuttugustu
aldarinnar. Þegar Rannveig kemur ólétt heim ffá námsdvöl í Kaup-
mannahöfh er mikið sjónarspil haft í ffammi til að breiða yfir hneykslið.
Brúðkaup er undirbúið en aldrei haldið því að brúðguminn verður bráð-
kvaddur og kemur þar af leiðandi ekki með póstskipi eins og áætlað hafði
verið. Rannveig fæðir barn sitt en Þuríður rænir því og fer með það til
Kaupmannahafhar. Eftir fjögur ár verður Rannveig aftur þunguð. Hún
er þvinguð til að giftast og velur búðarmann í plássinu sem nýtur lítillar
virðingar. Dóttirin sem Rannveig fæðir er heilsulaus, hún er lögð í ein-
elti m.a. af börnum Þuríðar og á ósköp bágt þau tíu ár sem hún lifir. Eft-
ir dauða hennar sættast systumar hins vegar yfir líki barnsins og lokakafli
bókarinnar heitir „Veizla hjá drottni“.
Ungfrúin góða og húsið er ein af þessum sögum sem virðast einfaldar en
eru það ekki. Það er til dæmis ekki auðvelt að setja niður ákveðin grand-
vallaratriði í textanum eins og hver segi söguna og hver sé aðalpersóna
hennar. Svör við þeim spurningum gætu hjálpað okkur til að svara því
um hvað sagan fjalli.
Allt þetta skiptir máli þegar við skoðum hvernig aðlögun bókar að
1 Halldór Kiljan Laxness: Fótatak manna, sjö þættir, Þorsteinn M. Jónsson, Akureyri,
1933. Sagan var síðar endurútgefin í smásagnasafhinu Þœttir (1954). Hér er frumút-
gáfan notuð.
41