Frjáls verslun - 01.10.2010, Blaðsíða 43

F R J Á L S V E R S L U N • 1 0 . T B L . 2 0 1 0 43
S T J Ó R N U N
til þess að fyrirtæki breytist úr fínu í fram­
úr skarandi. Aðrir þættir sem Collins og
félagar fundu í rannsókn sinni voru:
Fimmta stigs leiðtogar hófu umbreytinga­
ferilinn með því að ráða rétta fólkið (They
got the right people on the bus) til fyrir­
tæk isins, en ráku það sem passaði ekki inn
í myndina. Þar á eftir fóru þeir út í stefnu­
mótun skipulagsheildarinnar.
Stockdale­mótsögnin er kennd við James
Stockdale, fyrrverandi bandarískan herm­
ann sem barðist í Víetnam. Hann lifði af
sjö ára fangabúðadvöl hjá Víetkong. Allan
tímann hafði hann ákveðna mótsögn í
huga. Líf hans gat annars vegar ekki orðið
verra, hins vegar myndi það lagast einn
dag inn og verða ágætt. Starfsfólk í fínt –
framúrskarandi­fyrirtækjum horfðist í augu
við skelfilegar staðreyndir líðandi stundar
á sama tíma og það trúði því að allt myndi
lagast einn daginn. Það eru því staðreyndin
og vonin sem takast í hendur í Stockdale­
mót sögninni.
Umbreytingin átti sér ekki stað í einu
stóru stökki. Ferillinn var líkastur þungu
kast hjóli í gufuvél sem á að halda bullunni
í henni á samfelldri hreyfingu. Í fyrstu
snerist kasthjólið aðeins einn hring, en með
stöðugu erfiði fór það tvo hringi, síðan
fimm, þá tíu og svo byggðist upp meiri
skrið þungi þar til kasthjólið fór á mikinn
og stöðugan hraða.
Heimspekingurinn Isaiah Berlin sagði
eitt sinn dæmisögu þar sem hann lýsti
tvenns konar afstöðu til lífsins. Ref ur­
inn veit lítið um marga hluti, en brodd­
gölturinn veit mikið um einn hlut.
Refurinn er flókinn en broddgölturinn
einfaldur. Broddgölturinn vinnur. Collins
og félagar segja að rannsóknir þeirra sýni
að tímamótaskref krefjist einfalds brodd ­
galtarskilnings. Á hvaða sviði getur við­
kom andi fyrirtæki skarað fram úr? Hvernig
virka fjármál þess best? Hvað vekur brenn­
andi áhuga starfsmanna á fyrirtækinu?
Tíma mótaskref eru stigin þegar maður
hefur broddgaltarhugmyndafræðina á
hreinu, verður marksækinn og sjálfum sér
sam kvæmur og ekkert annað kemst að.
Fín – framúrskarandi fyrirtæki áttu
mót sagnakennd samskipti við tæknina.
Annars vegar forðuðust þau að taka upp
nýja tækni um leið og hún kom fram á
sjónar sviðið, hins vegar voru þau frum ­
kvöðlar á sviði ákveðinnar tækni, fjárfestu í
henni. Það var í samræmi við brodd galtar­
hugmyndafræðina.
Fín – framúrskarandi fyrirtæki áttu það
sameiginlegt að búa yfir öguðu starfsfólki,
agaðri hugsun og framkvæmd. Þegar agaðir
starfsmenn eru til staðar er minni þörf á
stigveldi og öguð hugsun leiðir til minna
skrif ræðis. Öguð framkvæmd kallar á minni
stjórnun.
Collins nefnir Abraham Lincoln til sög­
unnar. Hann segir að egó þessa merka
forseta hafi aldrei þvælst fyrir honum í því
að uppfylla drauminn um mikla þjóð. Á
sama hátt hafi egó þessara fimmta stigs
leiðtoga ekki staðið í veginum fyrir því að
fyrirtæki þeirra yrðu farsæl.
Einkenni forstjóra í hinum ellefu fyrirtækjum
l Þeir forðuðust kastljós fjölmiðla,
en voru mjög einbeittir í því að byggja
upp fyrirtæki sem skiluði árangri, sem og
einstökum hagnaði.
l Þeir beindu allri orku sinni að því að
auka veg fyrirtækisins.
Þeir notuðu ekki einhverja flotta og fína
titla.
l Þeir héldu ró sinni á krepputímum,
montuðu sig aldrei og öxluðu ábyrgð á
röngum ákvörðunum.
l Þeir voru kurteisir og sýndu mikla
háttvísi. Þeir gáfu tóninn innan virtra
skipulagsheilda sinna.
l Þeir löðuðu að sér rétta fólkið og
mynduðu hópa starfsmanna sem skiluðu
framúrskarandi frammistöðu.
Fimmta stigs leiðtogar eru annars konar
en dæmigerðir leiðtogar skipulagsheilda. Á
níunda áratug síðustu aldar var það almenn
hegðun meðal leiðtoga að þeir reyndu að
komast í sjónvarpið. Þetta voru oft leið­
togar með persónutöfra sem hugsuðu meira
um eigin upphefð og upphafningu en vel­
gengni fyrirtækja sinna. Jeff Skilling hjá
Enron er dæmi um einn slíkan.
Collins segir að því miður séu stjórnar­
menn fyrirtækja enn að leita að leiðtogum
og forstjórum með útgeislun í stað fimmta
stigs leiðtoga. Hann segir að þeir hafi
ekkert lært af sögunni.
Bandaríski fræðimaðurinn Jim Collins.
Það sem þessi fyrirtæki áttu sam­
eiginlegt var það sem Collins og
félagar nefndu „fimmta stigs
forystu“ (Level 5 Leader ship).
Mikilvægasta atriðið í farsæld
þessara ellefu fyrirtækja er
þetta einstaka sambland af
auðmýkt og járnvilja sem
leiðtogarnir búa yfir.