Frjáls verslun - 01.10.2010, Blaðsíða 50

50 F R J Á L S V E R S L U N • 1 0 . T B L . 2 0 1 0
samkeppnisforskot í gegnum nýsköpun og
réðist af fjórum einkennum eða aðstæðum
þjóða.
1) Kerfisbundnar aðstæður, s.s. auðlindir
og menntun. 2) Stefna fyrir tækja, skipulag
og samkeppnisharka. 3) Sam keppnis að­
stæður heima fyrir. 4) Fyrir tæki í tengdum
eða skyldum greinum (klasar).
Þetta skapar það þjóðfélagslega umhverfi
sem fyrirtækin verða til í og keppa í.
Þegar þjóðfélagslega umhverfið þrýstir á
fyrir tæk in að stunda nýsköpun og fjárfesta
öðlast þau samkeppnisforskot og auka yfir­
burði sína með tímanum. Mikilvægast, fyrir
samkeppnishæfni þjóða, taldi Michael E.
Porter að í landinu væru kröfuharðir kaup­
endur og hörð samkeppni.
En hversu miklu máli skiptir samkeppnis­
hæfni landsins fyrir árangur fyrirtækja?
Með öðrum orðum; hversu mikið af breyt­
ileikanum í árangri þeirra má rekja til sam­
keppnishæfni landsins?
Færni fyrirtækja skiptir mestu
Í stórri rannsókn sem gerð var 2009 og
náði til 11 Evrópuríkja kom í ljós, eins
og áður, að þættir tengdir fyrirtækjum
(auðlindir og færni) útskýrðu meira af
breytileikanum í árangri en atvinnugreinin.
En það kom líka í ljós að atvinnugreinin
útskýrði meira af breytileikanum í
árangri en þættir tengdir landinu (sam­
keppnis hæfni). En nú kemur rúsínan í
pylsuendanum: Auðlindir og færni fyrir­
tækja útskýrðu meira en fimm sinnum
meira af breytileikanum í árangri fyrirtækja
en atvinnugreinin en sautján sinnum meira
en samkeppnishæfni landsins! 2:0 fyrir Jay
B. Barney!
Fyrirtækið, atvinnugreinin eða landið?
Ef samkeppnishæfni landa ætti einhvers
staðar að skipta miklu máli þá er það
í ferðaþjónustu en ætla má að í henni
byggðist árangur aðallega á staðsetningu
fyrir tækisins annars vegar (landið, nátt­
úrufegurð þess og menning) og hins vegar
auðlindum þess og færni.
Í rannsókn sem birt var 2009 kom í
ljós að ekki einu sinni í ferðaþjónustu
út skýrði samkeppnishæfni landsins meira
af breytileikanum í árangri en auðlindir
og færni. Niðurstaðan var að auðlindir og
færni fyrirtækja í ferðaþjónustu útskýra
3­10 sinnum meira af breytileikanum
í árangri (misjafnt eftir því hvaða
árangursmælikvarði var notaður) þeirra en
samkeppnishæfni landsins sem þau voru í!
Er þá ekki gott fyrir fyrirtæki ef sam­
keppnis hæfni landsins eykst? Í rannsókn
sem birt var nýverið kom í ljós að það er
jákvætt samband milli samkeppnishæfni
lands og árangurs fyrirtækja í því.
En nú flækist málið. Í löndum þar sem
samkeppnishæfni er lítil þá batnar árangur
fyrirtækja ef samkeppnishæfnin eykst
(þ.e. viðskiptakostnaður minnkar) en hins
vegar dregur úr árangri í löndum þar
sem samkeppnishæfnin var mikil fyrir
(samkeppnin verður enn meiri). Það er því
ekki augljóst að t.d. íslensk fyrirtæki ættu
að vera ginnkeypt fyrir því að gera landið
samkeppnishæfara en það er!
Allt virðist því bera að sama brunni.
Auðlindir og færni fyrirtækja skipta meira
máli en bæði atvinnugreinin sem fyrirtækin
eru í og samkeppnishæfni landsins.
Jay B. Barney trompar augljóslega
Michael E. Porter. Þetta kemur örugglega
mörg um stjórnendum á Íslandi á óvart
vegna þess að Michael E. Porter og kenn­
ingum hans hefur verið mikið hampað hér á
landi en lítið sem ekkert minnst á Jay B.
Jay B. Barney
Jay B. Barney er prófessor við Max M. Fisher College of Business.
Sérsvið hans eru m.a. stefnumiðuð stjórnun og frumkvöðlafræði. Meðal
þekktustu verka Barneys eru greinar hans „Strategic factor markets:
Expectations, luck and business strategy (1986)“, sem er ein af
undirstöðugreinum auðlindasýnarinnar, og „Firm resources and sustained
competitive advantage (1991)“, sem einna oftast er vitnað í. Eitt helsta
framlag Barneys er hið svokallaða VRIO-líkan en með því er hægt að
leggja mat á það hvort auðlindir eða færni fyrirtækja séu styrkleikar,
veikleikar eða hugsanlegar uppsprettur varanlegs samkeppnisforskots.
Fyrirtækið, atvinnugreinin eða landið?
S T J Ó R N U N
Auðlindasýnin snýst þannig fyrst og fremst
um að leggja mat á S­ið og V­ið í SVÓT­
greiningu, þ.e. styrkleika og veikleika, á
meðan atvinnuvegasýnin, t.d. fimm krafta líkan
Michaels E. Porters, snýr meira að Ó­inu og T
­inu (þ.e. ógnunum og tækifærum).