Tímarit Máls og menningar - 01.08.1940, Síða 89

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
175
bókinni Markmið og leiðir. Að vísu nefndi formaður útgáfunn-
ar höfundinn frægan enskan heimspeking(!) í útvarpinu i fyrra
— hafði vitanlega aldrei lesið orð eftir manninn og vissi ekk-
ert hver hann var, enda einginn búizt við því af honum. í raun og
veru er það engin kynning á Aldous Huxley, að gefa út eftir hann
verk eins og þetta. Hann er sýndur þar, sem hann er lægstur,
í nokkrum greinum mn allt og ekki neitt, sem gætu verið eftir
hvaða menntaðan enskan borgara sem vera skal, í staðinn fyr-
ir að sýna hann slíkan sem hann er: einn af helztu sagna-
skáldum Englendinga nú á tímum. Að kynna Aldous Huxley
þannig, er samskonar fölsun og það mundi vera að kynna Hall-
grím Pétursson í Englandi með þvi að þýða eftir hann Rímur
af Ivróka-Refi, kalla hann rímnaskáld i enska útvarpinu, en minn-
asl ekki á, að hann hefði ort Passiusálmana. Það hefði verið
ánægjulegt að fá á íslenzku eitthvert höfuðrit þessa merkilega
enska skáldsagnamanns, eins og t. d. Point Counter Point, Brave
New World eða Eyeless in Ghaza.
Sem greinarhöfundur er Aldous Huxley hér um bil algeng-
asta tegund af borgaralegum öngþveitisspakvitringi. Ritgerðir
hans bera liinn þokukennda hlæ, hið fótfestulausa fas og hinn
barnalega hjálparvana svip, sem einkennir skrif manna, sem rita
um „öngþveiti auðvaldsins“, án þess að vera lærðir í þeirri
fræðigrein, sem ein hefur i alvöru rakið og skilgreint eðli auð-
valdsins og framvindu, en það er marxisminn. Hugmyndakerfi
Huxleys er i senn einkennilega kristilegt, og þó innilega fals-
kristilegt vegna þess, hvernig óskyldum sjónarmiðum ægir sam-
an i „kristindómi“ hans, hann talar um hina „óháðu menn“ dul-
spekinnar, og „helga menn“ og „spámenn“, i sama orðinu og
„lángmenn", „breiðmenn" og „iðramenn“ og aðrar meira eða
minna hæpnar táknanir sérviturra fræðimanna, vitnar í dulspek-
inga og háspekinga, eins og þeir kynnu skil á félagsfræði, hag-
fræði og sálarfræði, en hafnar, að því er virðist af smekk-ástæð-
um, rannsóknum behaviorismans og reflexologiunnar, sem eru
hinar einu viðhlítandi nútima-aðferðir i rannsóknum á vitundar-
lífinu, og miðar öll viðhorf sin við trú á hina kristilegu kenn-
ingu um tilveru sálarinnar, styður sig við andlæga sálarfræði,
sem er meira í ætt við guðfræðina en vísindin, og ekki einu
sinni virt svars af lífeðlisfræðingum, eins og þekkingu manna
nú er komið.
Ein grundvallarskoðun Huxleys er sú, að mennirnir séu ekki
nógu góðir, það þarf að bæta þá með meiri siðfræði, meiri trú-
arbrögðum, meiri dulspeki o. s. frv. Menn eiga að „leggja reglu-
bundna stund á ofbeldislausa breytni“ og „undirhúa dularreynsl-