Tímarit Máls og menningar - 01.04.1941, Blaðsíða 56

50
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
skoðanir mínar um tilveru annars lífs og jafnvel til-
veru guðdóms frá „minni andlegu reynslu“. Eg kemst
svo að orði í bók minni: „Frá sjónarmiði blákaldrar
skynsemi virðist mér tilvera æðri máttarvalda vera ó-
hjákvæmilegri ályktun af þessari tilveru en framhald
einstaklingslífsins. En eðli þessara regindóma er enn
þá ókleifara umhugsunarefni“ (166. bls.). Hér geri eg
þann greinarmun, sem að framan getur, á því að á-
lykta, að eittlivað sé til, og að þykjast þekkja það.
Þegar eg álykta frá minni bláköldu skynsemi, er það
sannarlega engin „andleg reynsla“, eins og eg skil það
orð. Eg framlengi aðeins þær línur, sem skynsemis-
glóran visar mér. En þegar eg tala um, að eðli æðri
máttarvalda sé mér ókleift umhugsunarefni, þá játa
eg, að „glóran“ leyfi mér engar ályktanir um það. Og
það, sem eg segi um andlega reynslu, á alls ekki við
mina eigin einungis, lieldur við annarra engu síður, að
því leyti, sem eg get skilið liana. En að því efni kem
eg senn.
II.
I eftirmála bókar minnar tók eg það skýrt fram, að
eg ætti við liina „alþýðlegu frumspeki“ efnishyggjunn-
ar, þegar eg deildi á hana (sjá 156. bls.). Eg leyfði mér
að kalla hana úrelta heimsskoðun. Og þarna erum við
B. F. reyndar sammála. En samt er liann ekki ánægð-
ur við mig. Hann segir: „Það kann að stafa af óljós-
um hugmyndum í þessu efni, þegar menn, sem vilja
ekkert heldur en vera sanngjarnir, slá allri efnishyggju
í einn bálk og kalla úrelta heimsskoðun, því að það
á vissulega aðeins við um hina eldri efnisliyggju. Hin
díalektiska efnishvggja hefur ekki verið afsönnuð vís-
indalega“ (241. bls.). Og liann spyr: „Hversu margir
eru til dæmis þeir, utan hóps efnishyggjumanna sjálfra,
sem kunna skil á díalektiskri efnishyggju og vita, i
liverju hún er hinni eldri efnishyggju frábrugðin?“
Þarna sló samvizkan mig, en samt ekki mjög fast.