Tímarit Máls og menningar - 01.04.1941, Síða 68

62
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Samt hvarf hann frá vísindunum að trúarbrögðunum.
Það var ekki af neinni hnignun vitsmunanna. Hann
liélt bersýni sinni svo óskertri, að trúuðum mönnum
hefur löngum hlöskrað, að slík efagirni og blákalt
raunsæi skuli liafa getað verið samfara slíkri guðrækni.
En Pascal fann ekki tilfinningum sínum fullnægingu
í visindunum, ekki sál sinni svölun. Hann komst að
raun um, að lijartað hlýðir ekki heilans lögum, og æðsta
takmark lífs hans varð að „finna til guðs i hjarta sínu“.
Það má viðurkenna, að margt sé úrelt í heimspeki lians,
trúarhvörf lians hafi staðið í sambandi við persónu-
legar ástæður, heilsufar, atvik, verið háð aldarandan-
um. En samt eru liugleiðingar hans enn í fulln gildi,
vitnishurður auðugrar sálar, spekings með barnshjarta.
Hver vill dirfast að lialda því fram, að það sé fremur
af ófullkomleik hjartans en lieilans, sem lijartað lil>,ð-
ir ekki heilans lögum? Hefur afstæðiskenning Einsteins
að öllu samanlögðu gert hann að fullkomnari manni
en liin andlega reynsla gerði Pascal? Um þetta má dæma
eftir smekk og gerð manna — og eg vona, að tilvera
ofurmenna framtíðarinnar verði aldrei svo fátækleg og
einhæfð, að skoðanir hætti að vera skiptar um það.
Mannkvninu her vitanlega að taka öllum framför-
um í vísindum, réttlæti og hættum kjörum fegins hendi.
Það er svo sem ekki efamál, að skemmtilegra væri að
hafa heimsveldisstefnu, sem næmi stjörnugeiminn, en
bitast og berjast um yfirráð þessa litla hnattar, svo að
mannslífum, liamingju og verðmætum sé sóað í ráð-
lausu æði. En að hverju gagni kæmi það allt mannin-
um, ef hann fyndi ekki lijarta sínu fró og sælu? Iiann
á að finna það í bræðralagi, samfélagskennd — og í
listunum, sem ofurmennið á að leggja sig niður við,
þótt það sé vaxið upp úr „hinni andlegu reynslu af
imynduðum heimi“. En — getum við enn sem komið
er hugsað þá hugsun, að hver maður verði ekki allt af
innst í sálu sinni einn, þrátt fyrir allt hræðralag, eða