Tímarit Máls og menningar - 01.12.1945, Page 71

GÍSLI BRYNJ ÓLFSSON
251
alla meðalmennsku, er eldlegur ákafi og spámannleg andagift þess
manns, sem boðar nýja kenningu, flytur frelsis- og gleðiboðskap.
Gísli hafði hrifizt af frelsishreyfingunum meðal þjóðanna, eins og
hann orðaði það sjálfur. En þar var uin að ræða tvenns konar
hreyfingar, og þó margvíslega samslungnar víða: Baráttu kúgaðra
stétta, sem haldið var í spennitreyju örbirgðar og allsleysis, og
baráttu undirokaðra þjóða, sem stórveldi höfðu þrúgað undir sig
og kreistu í helgreipum. Skilningur Gísla á þessu tvennu var ljós
og glöggur þessi árin. Þess vegna lofsöng hann frelsið í kvæðum
sínum, en risti níð afturhaldi og harðstjórn. jafnt í bundnu máli
og lausu.
4
Æviferill Gísla Brynjólfssonar er ljóst dæmi þess, hversu hæfi-
leikamenn, sem miklar vonir standa til, geta einangrazt og forpok-
azt, ef þeir slitna með öllu úr tengslum við þjóð sína og lífsbáráttu
hennar. Hér er ekki rúm til að rekja sögu Gísla eða gera grein fyrir
skáldska]) hans í heild. Þó er ekki hægt að ljúka orðum þessum,
án þess að drepa á fátt eitt. til fyllra skilnings á manninum og lífs-
viðhorfi hans.
Að norrænunámi loknu, — en Gísli lauk aldrei prófi — tók hann
að fást við fornfræðarannsóknir og dvaldist jafnan í Kaupmanna-
höfn. Embættislaus var hann lengi fram eftir ævi, og mun hafa
búið við fremur þröngan kost. Kosinn var Gísli þingmaður Skag-
firðinga árið 1859, og var það til 1863. Orð er á því gert, að hann
hafi verið allra manna mælskastur og snjallastur í ræðustóli. Sveinn
Skúlason, samþingsmaður hans, segir svo frá, að þegar von var á
að Gísli héldi ræðu, fylltust áheyrendasætin óðara af fólki, sem
annars lét aldrei sjá sig í þingsölum. Komu þá jafnvel ýmsar frúr
og yngismeyjar bæjarins, ekki af áhuga á stjórnmálum, heldur til
að hlýða snjöllum málflutningi sér til skemmtunar.
Eitt er það frá þingmannsárum Gísla, sem vel má á loft halda.
Það er afstaða hans til bænaskrár nokkurra Þingeyinga um full-
komið trúbragðafrelsi. Um nrál þetta urðu mjög harðar deilur, og
töldu margir þingmenn, að bænaskrá þessi væri hinn ógurlegasti
vottur um spillingu aldarfarsins, og að allt væri á hraðri leið norður