Tímarit Máls og menningar - 01.06.1950, Síða 22

12
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
vinnuvalið af þörfum þjóðfélagsins. Það er aðeins lítill fjöldi þjóðfé-
lagsþegnanna, sem getur komizt í prófessorsstöðu eða sorphreinsun.
Það er þess vegna ósatt, sem kapítalisminn hamrar á, að í auðvalds-
löndunum geti hver valið sér þann starfa, sem hann vill.
En sú skerðing á atvinnufrelsinu er þó verst, að í auðvaldsþjóðfé-
lagi er nú orðið alltaf múgur manns, sem ekki getur fengið neina
vinnu. I auðvaldslöndunum eru nú 40 miljónir manna, sem ekkert
hafa að gera.
Hvar er atvinnufrelsi þessa fólks?
I Sovétlýðveldunum er það tryggt með stjórnarskránni og þjóð-
skipulaginu, að hver maður hafi vinnu. Þar þekkist ekki atvinnuleysi.
Þar vantar fólk. Frelsi í atvinnuvali er þar rýmra en hér sakir þess, að
þar hafa allir sömu möguleika til menntunar. Og sósíalistiska þjóð-
skipulagið hefur miklu meiri þörf fjölda sérfræðinga á öllum sviðum
en þjóðskipulag kapítalismans.
Veigamesta takmörkunin á atvinnufrelsi í Sovétlýðveldunum er
þessi: Þar má enginn gera sér það að atvinnu að lifa á lífsorku ann-
arra. En það er einmitt þetta frelsi, frelsið til að lifa á vinnu annarra,
frelsið til að arðnýta náunga sinn, frelsið til að safna að sér auði á
kostnað hinna snauðu, — það er þetta frelsi, sem er í raun réttri upp-
haf og endir á gjálfri auðvaldsins um lýðræði og andlegt frelsi ein-
staklingsins. Ef ránsherrarnir geta haldið þessu frelsi óskertu, arðráns-
frelsinu, þá má allt annað frelsi fara í dauðann og djöfulinn.
Efizt þið um, að þetta sé rétt?
Ég bið ykkur að rifja upp fyrir ykkur, hvaða frelsi það var, sem
eftir lifði í Þýzkalandi, á Italíu og Spáni, þegar auðvaldið gat ekki
stjórnað þessum löndum lengur með lýðræði. Þjóðverjar, ítalir og
Spánverjar voru engin sérstæð afbrigði manna. Sami voði, sem læsti
þá í ófrelsi og aukið arðrán, vofir yfir stárfandi stéttum allra auð-
valdsríkja. Sá mikli háski dynur yfir okkur, að auðvald allra landa af-
nemi lýðræði og andlegt frelsi, þegar það er komið niður í það öng-
þveiti, að geta ekki lengur haldið uppi arðráninu innan ramma demó-
kratískra leikreglna, svo framarlega sem hin frjálslyndu öfl þjóðanna
verða ekki nógu sterk til að afstýra þeirri helstefnu. Það er þessi
hnignun og þessi átök, sem nú er fram undan.
Loks mætti ég kannski minna á það, að Sovétlýðveldin og önnur