Tímarit Máls og menningar - 01.06.1950, Side 26

16
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Um einsflokkskerfið vildi ég aðeins segja þessar setningar:
Siðfræði sósíalismans lítur svipuðum augum á arðrán og við lítum
á ræningjamennsku miðaldanna. Það er sama hjartalagið bak við
hvorttveggja. Að leyfa pólitíska flokka, sem tækju upp baráttu gegn
hagkerfi sósíalismans og hæfu áróður fyrir arðránsskipulagi, — það
væri áþekk menningarframför í augum alls þorra sovétborgara eins og
okkur myndi finnast það, ef alþingi samþykkti lög, er gæfu einstaklings-
framtakinu óbundnar hendur til að skipuleggja ránsferðir um landið
og meðfram ströndum þess. Hvorttveggja væri óneitanlega mikil
rýmkun á „framtaki einstaklingsins“. En til hvers myndi sú rýmkun
leiða?
Þessi siðahugmynd er undirstaða að einsflokkskerfinu í Sovétríkj-
unum, sem réttara væri að kalla flokkslausa kerfið.
Sovétríkin eru ekki einræðisríki. Þau eru lýðræðisríki, og þau eru
meira að segja lýðræðislegustu ríki í heimi. Þar hefur þróun þjóðfé-
lagsins hnigið að vaxandi lýðræði. Upphaflega nutu ýmsir þegnar þjóð
félagsins ekki kosningarréttar, til dæmis prestar, munkar, menn, sem
höfðu fólk í þjónustu sinni eða lifðu á eignum sínum. Með stjórnar-
skránni 1936 fengu allir sovétborgarar kosningarrétt, er náð hafa 18
ára aldri. Prentfrelsi hefur og verið rýmkað.
í auðvaldsheiminum hefur þróunin víða tekið öfuga stefnu. Á Spáni
hefur verið komið á fasistisku einræði, einnig í Portúgal og í raun
réttri líka í Grikklandi. I Bandaríkjunum er verið að þrengja meira
og meira að því frelsi, sem þau hafa montað sig mest af, andlegu frelsi
einstaklingsins.
Þingskipaðar nefndir eru settar til að rannsaka hugarfar og háttu
borgaranna, svo sem embættismanna í alls konar stöðum, kennara við
æðri og lægri skóla, vísindamanna, rithöfunda og leikara. Þeir eru yf-
irheyrðir um það, hvort þeir hafi amerískt hugarfar, hvaða bækur þeir
lesi, hverja þeir umgangist o. s. frv.
En svo kemur það, sem máski er einstakt í réttarfarssögu mannkyns-
ins: Sakborningurinn verður sjálfur að sanna, að hann ali ekki með
sér það hugarfar, lesi ekki þær bækur né umgangist þá menn, sem
gáfu ástæðu til yfirheyrslunnar, en ákæruvaldið þarf ekki að sanna á
hann „glæpinn“ eða grunsemdirnar né láta neitt uppskátt um það,
hvaða rök það hafi fyrir þeim.