Tímarit Máls og menningar - 01.06.1950, Page 89

LEIKHÚS NÚTÍMANS — EÐLI ÞESS OG TILGANGUR
79
andlegur aðili, sem vill yfirleitt láta til sín taka nú á tímum, verður að
beita sér í þágu skilningsins. Einmitt þetta gefur leikhúsinu markorðið.
Því að sá skilningur, sem nú er nauðsynlegur, er ekki fræðilegur, fjar-
rænn skilningur, heldur er um að ræða skýrt auga, glöggvun á ástand-
inu, innsýn í samhengi, mótun nýrrar vitundar, sem þekkir hin nýju
landamörk og víglínur. Að þessurn skilningi getur leikhúsið þeim mun
auðveldlegar unnið, að það getur leitt fram þau öfl, sem um er að ræða
að vinni saman, í ávarpi og andsvari, sem holdiklædda andstæðinga.
Hvernig á að skilja þá kröfu, að leikhúsið hvetji til athafna? Með
þessari spurningu komum vér inn á hættulegt svið. Vér nálgumst þær
þröngsýnishugmyndir urn athafnaörvun og baráttu, sem fela í sér, að
heill leikhússins sé því skilyrði bundin, að það standi föstum fótum í
kennisetningum og flokkspólitík. Urn slíkt getur auðvitað ekki verið að
ræða hér. Athafnaörvun verður leikhús nútímans að skilja víðari skiln-
ingi, sem skírskotun til mannsins: Samtíð vor gerir ekki aðeins kröfu
til tilfinninga þinna og athugana. Það sem fyrst og fremst er krafizt af
þér, er að þú leggir fram allan persónuleik þinn, alvöruþunga og ein-
beitni. Vér megum ekki standa glottandi hjá, ekki una njótandi við
skoðun, heldur eigum vér að lifa oss til fulls inn í aðstæður líðandi tíma,
gera oss grein fyrir því, hvar vér „eigum heima“ — út frá þeim skilningi,
að hver og einn af oss getur að vísu hugsað á sinn sérstaka hátt, en á
þó samkvæmt innsta eðli persónuleika síns, félagslegum veruleika sínum
og manngerð heima á ákveðnum stað og ber skylda til að verja þann
stað. Þessi örvun mannsins til athafna, sem leikhúsið getur látið af sér
leiða, hefur ekki einungis gildi, þegar urn er að ræða hinar pólitísk-fé-
lagslegu andstæður, hún er ekki síður mikilvæg varðandi afstöðu vora
til menningarlegra vandamála, lífsskoðunar og trúmála. Hún er mikil-
væg fyrir manninn allan og alla þjóðina. Hún kallar alla til að auðga
hugsunarhátt sinn, tilfinningar og athafnir sterkri lífsfyllingu.
Leikhúsið verður að skilja, að hinar almennu vinsældir, sem listiðkun
naut fyrr á tímum, er ekki lengur til meðal vor. Það verður að geta
sannað tilverurétt sinn með því að þjóna lífinu í raun og sannleika. Nú
á tímum getur leikhús því aðeins dafnað og þróazt, að það gerist skil-
yrðislaus þátttakandi í lífinu. Og slík meðlifun þýðir: Þátttaka í bar-
áttu nútímans, gagnger íhugun á vandamálum nútímans, þátttaka í
mótun hins nýja lífstilgangs. Gisli Asmundsson íslenzkaði.