Tímarit Máls og menningar - 01.06.1950, Síða 135

MYNDLIST
125
ekki óslyngari menn en Monet, Sislei, Cezanne og Renoir áttu í hlut,
en viðbrögðin andspænis málverkum af nýrri gerð eru hinsvegar svo
skyld að ekki verður á milli séð, og engin undur þó maður hallist til
teosofiskra skýringa á þeirn fyrirburði, er listagagnrýni Parísarblaða
frá 1876 gengur aftur svo til óbreytt í dagblöðum Reykjavíkur árið
1947. — Eg fór að líta eftir því hvort um gæti verið að ræða fleiri
franska spámenn á meðal okkar, úr hópi þeirra sem lítils álits hafa
notið í föðurlandinu eftir dauðann, og grunur minn um að svo gæti
verið styrktist til muna, er mér varð litið á niðurlag ritdóms um
Eugene Delacroix, einn stórsnillinga franskrar og evrópskrar málara-
listar, en gagnrýnandinn Delécluze birti þessa umsögn árið 1850, eða
þá er Delacroix stóð á tindi listar sinnar:
,,— Klessuverk, kæruleysisleg uppköst, hrá undirmálning, einstöku
sinnum byrjun sem gefur hugmynd um málverk, án þess nokkuru
sinni að verða það.“
Svona línur mundu ekki sóma sér amalega í Landvörn eða Ofeigi,
ég tala nú ekki um, ef Jónas frá Hriflu hefði í skotfæri einhvern ámóta
karl á lífi eins og Eugene Delacroix, og þyrfti ekki að slíta penna
sínum á því að argast í undirrituðum eða öðrum jafn óverðugum;
en eitt skilur á milli þeirra Jónasar og Delécluze, sá síðari hefur orðið
sér úti um þá þekkingu að vita, að til er það sem kallast undirmálning
myndar, en sá vísdómur gæti auðvitað hafa fokið frá honum á ferð-
inni yfir Atlantshafið. Annars þykir mér sennilegt, sé Delécluze hér,
að hann hafi verið reyndur aftur í Frakklandi áður en sú fullnaðar-
ákvörðun var tekin, að koma honum fvrir í fámenni, og hafi þá verið
skírður Valensol, en sá maður kemst einna næst því af frönskum
gagnrýnendum, að geta verið ritstjóri Ófeigs og Landvarnar. Hann
ritaði m. a. í Le Petit Parisien á baráttudögum impressionistanna:
.,Málverk Monets og Cezannes eru hlægileg og aumkunarverð, þau
afhjúpa botnlausa fávizku hvað snertir teikningu, ,.komposition“ og
meðferð lita. Börn sem leika sér með liti og pappír ná betri árangri.“
Engan skyldi undra, ef þetta hefur verið Delécluze upprisinn, þó að
hann væri ekki vistaður aftur í ættlandi Delacroix, Cezannes og Monets,
heldur settur niður á fjarlægum stað. og að líkindum ætlað að vasast
í öðru en listmálum á núverandi tilverustigi, en hvernig sem því er
varið, hvort hann er hér sjálfur, eða með öllu horfinn í duftið, eiga