Tímarit Máls og menningar - 01.12.1952, Síða 79

TIL VARNAR SKÁLDSKAPNUM
285
(órímuð) Ijóð vegna þess ég álít það sem einkanlega aðgreinir ljóð
frá venjulegum prósa sé ekki formið í þröngri merkingu (rím, hrynj-
andi), heldur er aðferð ljóðskálds í höfuðatriðum önnur en aðferð
prósahöfundar, jafnvel þó sá fyrrnefndi skrifi í óbundnu máli. Baude-
laire orti um miðja 19. öld poémes en prose. Síðan hafa allar aðrar
þjóðir gert það. Hvers vegna skyldu Islendingar ekki geta talað um
óbundin ljóð eða ljóð í óbundu máli? 2) Vel má vera að í framtíðinni
verði litið á rímuð ljóð og órímuð sem tvö jafnrétthá form. Þá mundi
engum detta í hug að dæma órímuð ljóð (hvaða heiti sem þeim yrði nú
gefið) vegna þess að þau séu ekki rímuð ljóð, frekar en mönnum dett-
ur nú í hug að fordæma skáldsögu vegna þess að hún er ekki ljóð. Það
getur gefið nokkra bendingu í þessum efnum að lengi vel þótti ekki
hæfa að skrifa leikrit nema í bundnu máli, og fyrstu leikrit í óhundnu
máli voru ekki álitin leikrit, heldur hin mesta ósvinna. Nú eru leikrit
viðurkennd leikrit hvort sem þau eru í bundnu máli eða óbundnu.
Skoðunin um mikilvægi brageyrans og rythmans er reyndar skyld
hinni aflóga stefnu þeirra sem vildu gera skáldskapinn að nokkurs kon-
ar tónlist. Hljómur orðanna var þeim skáldum allt og eitt. Ég þarf ekki
taka það fram að þessi stefna á sér nú fáa formælendur, það fer alltaf
illa þegar menn rugla saman reitum listgreinanna. Ef áhrif ljóða nálg-
ast stundum áhrif tónlistar þá er það eftir öðrum leiðum og þó að skáld
geti lært af tónlist þá mega þau samt ekki gleyma því að ljóð er gert af
orðum en ekki hljómum. Skáld getur í ljóði notað assósíasjónir og
endurtekningar og allúsjónir, meira að segja stef og tilbrigði svo að
minni á tónlist, en auðvitað kemur þetta fram í orðum, efni ljóðsins,
en ekki hljómum, efni tónverksins. Meira að segja bygging Ijóðs í heild
getur minnt á byggingu tónverks. Eliot hefur kannski komizt lengst í
að byggja ljóð sín eftir nokkurs konar tónlistarformi, sérstaklega Four
Quartets.1
1 Sbr. um þetta Gunnar Ekelöf, Sjalvsyn í Poeter om poesi, Stockholm 1947,
bls. 118—119: . . . en form som bl. a. arbetar med omtagningar, motivupprep-
ningar och genomföringar, allusioner pá vad som varit eller skal komma, paralel-
Iiter, liknelser ...
Einnig Helen L. Gardner, Four Quartets: A Commentary í T. S. Eliot ed. by B.
Ilajan, London MCMXLV: In fact, Mr Eliot has invented for himself, as the vvord