Tímarit Máls og menningar - 01.09.1954, Blaðsíða 8

118
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
íng í að setjast niður í makindum og skoða á sér naflann; en það er
altaf gaman að góðri sögu, ekki síst þegar stormurinn bylur á þekjunni.
Síðan, þegar lygnir, og sólskinið eflir marga bláa liti, þá verðum vér
skáldlegir í bili. Og með því ég er íslenskur sagnamaður, altaf að bisa
við áþreifanlegar myndir í huganum, þá ætla ég ekki að koma hér fram
sem heimspekíngur, •— og því síður sem spámaður.
En þó maður sé ekki heimspekíngur verður samt að liggja einhver
skynsemisgrundvöllur jafnvel að tilveru sagnamanns, og því er það, eins-
og ég sagði í upphafi, ekki nema sanngjarnt að lesendur hans hér og hvar
í heiminum kalli hann fyrir sig einstöku sinnum til að spyrja um þenn-
an skynsemisgrundvöll. Nokkru eftir að það spurðist að ég mundi koma
á fund vina minna á Norðurlöndum, voru mér tjáð úr blöðum þau tíð-
indi að ætlun mín væri að halda hér fyrirlestra um friðarmál og deilu
austurs og vesturs. í fyrstu hugði ég að eftilvill væri í fregn þessari falin
nokkur vísbendíng til mín, en þegar ég fór að hugsa mig betur um, þá
virtist mér sem naumast gæti meira örþrifaráð en fara að þvæla um
pólitík; að þvæla um pólitík er eftilvill eitt af því fáa sem er enn auðveld-
ara en lala um veðrið. Sem betur fer mun líka óvíða vera sá hörgull á
pólitískum bollaleggíngamönnum að nauðsyn þyki að gera boð eftir
slíkum öndum úr öðrum löndum.
Samt sem áður er það rétt hugsað að ef nú á að stofna enn til heims-
styrjaldar, og ef til stendur að uppræta mikinn hluta mannkynsins, og ef
allar borgir á stærð við Osló og þaðanaf stærri eiga að mást út, „aus-
radiert werden“, einsog það var kallað fyrir skemstu, snertir málið ekki
þá menn eina sem eiga heima hér í Osló, heldur er það mál sem einnig
snertir íslenskan sagnamann. Ef hamíngjan verður valdamönnum heims-
ins hliðholl að því er snertir þessar ágætu spreingjur, þá kynni svo að
fara að ég misti mestallan lesendahóp minn, að minstakosti þann hluta
hans sem hefur til að bera mentun og gáfur, það fólk sem á heima í
menníngarborgum, og þeir einu lesendur sem ég sæti uppi með væru
nokkrir sveitamenn í afdölum, aðeins í meðallagi gáfaðir, að ógleymd-
um þeim soldátaræflum sem munu húka í landamæravirkjunum með for-
sögulegan byssuhólk við kinn sér, án þess að koma auga á nokkurn til
að skjóta; því það verður ekki leingur til í heiminum neinn óvinur sem
sé svo lángt á eftir tímanum að hann fari að taka sig upp í hergaungu
yfir landamæri. Og bæði hinir heimsku soldátar og hinir afskektu hænd-