Tímarit Máls og menningar - 01.09.1954, Blaðsíða 20

130
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
lægra flokki; slík skiftíng veraldar í fyrsta og annan flokk hefur oft og
tíðum leitt til afneitunar á veruleikanum í list.
Hér hefur ráðstjórnarlistin reynt að finna hið gullna meðalhóf: hug-
■sjónakenda raunsæisstefnu. Þessi list kappkostar oft að sýna hvernig á
að gera annars flokks veruleika að fyrsta flokks veruleika, og hún leitast
við að gleyma aldrei rökþróuninni. í augum fjölda manna er ráðstjórn-
arlist og ráðstjórnarbókmentir hugsjónastefnur; áþreifanlegt dæmi um
slíka hugsjónastefnu var kenníng sú, og tilraunir í samræmi við hana,
sem beindist að sköpun átakalausra sjónleika, kenníngin grundvallaðist
á því hugsæa samfélagi þar sem andstæð öfl eru ekki leingur til og all-
ir menn eru vinir; það er ljóst að slík leikritagerð stefnir að afneitun
veruleikans, enda hefur hún nú lagst niður í Ráðstjórnarríkjum. Ást
manna á hugsæilegu formi kemur einnig skýrt fram í myndhöggvaralist
og byggíngarlist Ráðstjórnarríkja. Ég efast ekki um að bæði í bókment-
um og listum hefur þessi návist hugsjónarinnar í listsköpun haft mikið
uppeldisgildi hjá þjóðum Ráðstjórnarríkja, alveg á sama hátt og hinar
hugsjónakendu íslensku sagnbókmentir ólu oss íslendínga upp á sínum
tíma, og uppbyggja oss enn í dag. Hetjubókmentir reistar á hugsjón
sósíalismans hafa svarað bráðri þörf í hinu únga ríki byltíngarinnar; í
því umhverfi þar sem þessar bókmentir urðu til hefur bæði verið nauð-
syn á þeim og skilníngur; og í áhrifum sínum á fólk það sem þessar bók-
mentir voru ætlaðar, hefur sannast að þær voru raunhæfar.
Raunhæf er sú list sem skilst og þörf er á og krafa um i einhverjum
sérstökum hópi manna. 011 list er raunhæf í augum þeirra manna sem
skilja hana eða njóta hennar eða telja sig á einhvern hátt uppbygða af
henni — þó að hún sé að meira eða minna leyti tómt rugl í augum ann-
arra manna. Hjá oss á Islandi er til sérstaklega flókin og útsmogin
vísnagerð, ferskeytlan; öll þjóðin hefur ánægju af ferskeytlunni, en það
er erfitt að útskýra gildi hennar fyrir útlendíngum af því að sérkenni
hennar eru svo bundin túngunni: sum afbrigði ferskeytlunnar má lesa
afturábak, önnur er hægt að fara með á 48 mismunandi vegu með því að
breyta sæti orðanna, og altaf heldur vísan einhverja merkíngu þó sú
merkíng sé ekki ævinlega mikill vísdómur. Ýmis smágerðustu sérkenni
málsins hafa eignast samastað í ferskeytlum af þessari formbundnu
gerð; nokkrar skáldlegustu hugsanir samanlagðra bókmenta vorra hafa
einnig verið greyptar í þessar harðrímuðu stökur; öll sæmileg skáld á