Tímarit Máls og menningar - 01.09.1954, Blaðsíða 65

ÞJÓÐIR OG TUNGUMÁL
175
ríkismálið er ennþá enska, leifar frá valdatímum Breta þar í landi. Fyrir
fjórum árum ákvað þingið í Nýju Delhí að fresta því í 15 ár að leysa
þetta vandamál og nota ensku áfram til bráðabirgða, en allir eru sam-
mála um, að enska komi ekki til greina sem ríkismál framtíðarinnar í
Hindústan, þar sem hún er ekki móðurmál né dagleg tunga neinna hinna
innfæddu. Nú hafa Indverjar ákveðið að senda flokk fræðimanna til
ísraels til að kynna sér, hvernig ísraelsmenn hafa leyst þann vanda að
taka upp og endurlífga tungu, sem var löngu dauð sem daglegt mál, þ. e.
hebreskuna, en Indverjum mun vera efst í huga að endurlífga hina forn-
helgu tungu sína, sanskrít, því að hún stendur þó öllum indóevr. mál-
lýzkum landsins nær en enskan.
Meðan Grikkir hinir fornu voru leiðtogar vestrænnar menningar, var
tunga þeirra jafnframt tunga menntamanna og það mál, sem allir fræði-
menn rituðu á. Og grísk orð og orðstofnar skipa enn öndvegissess, ef
vestrænum vísindamönnum er nýyrða vant um hugtök eða nýjar upp-
götvanir. — Síðar leysti latínan grískuna af hólmi að mestu leyti sem
millilandamál, fræðimenn rituðu á latneska tungu um allar miðaldir,
jafnvel fram á þessa öld. Til dæmis eru fá ár síðan doktorsritgerð á lat-
ínu var varin við hollenzkan háskóla, og latína var ríkismálið í Ung-
verjalandi allt fram til 1843.
En þetta eru allt þjóðtungur upphaflega, segið þið, og furðu margir
hafa þá trú fyrirfram — órökstudda —, að engin tök séu á því að skapa
frá grunni nýtt og lijandi mál, Það verði eins og að vaxa af sjálfu sér.
Þó er öllum kunnugt, að daglega eru búin til nýyrði, sem mörg hver
festast í málinu, og þegar við notum þessi nýyrði, eru þau okkur eins
eðlileg og önnur orð málsins, sem hafa raunar öll einhvern tíma verið
nýyrði. Slík tilbúin orð eru til dæmis hversdagsleg orð eins og kaupfé-
lag, verkfræðingur, sími, litróf, útvarp og mörg fleiri. Og við sjáum þá,
að þróun málsins og nýmyndanir þess er ekki neitt ótamið né villt fyrir-
bæri í ríki náttúrunnar, sem mönnum sé ofvaxið að hafa hemil á. En nú
skulum við, áður en lengra er haldið, taka svolítið hliðarstökk og fá ei-
lítið yfirlit yfir það, hverj ar tungur nútímamanna eru helzt notaðar sem
tengiliðir milli manna af mismunandi þjóðerni.