Tímarit Máls og menningar - 01.09.1954, Blaðsíða 71

ÞJÓÐIR OG TUNGUMÁL
181
að birtast á nýja málinu. Schleyer tók illa öllum breytingartillögum um
málið, en gallar þess komu æ betur í ljós, og eftir annað mót volapiik-
sinna, 1887, klofnaði hreyfingin, og á næstu árum sneru flestir fylgjend-
ur þess baki við volapiik og að nýrri tillögu um alþjóðamál, esperanto,
en fyrsta kennslubókin í því máli kom út 1887.
XXIV
Esperanto
Esperanto er sú tilraun til lausnar vandanum um alþjóðamál, sem hef-
ur hlotið flesta fylgjendur og stendur næst markinu nú.
Höfundur málsins var pólskur læknir af Gyðingaættum, Ludvik Laz-
arus Zamenhof að nafni. Han var fæddur í Bialystok (Póllandi) 15. des.
1859, en fluttist þaðan 14 ára að aldri til Varsjár, þar sem faðir hans
fékk kennarastöðu í menntaskóla. Zamenhof bendir sjálfur á það, að
umhverfi hans í æsku varð mjög til þess að rækta með honum þá hug-
mynd, að þjóðunum væri nauðsynlegt að hafa eitthvert alþjóðamál, því
að í fæðingarborg hans bjuggu fjórar þjóðir, fjandsamlegar hver ann-
arri: Rússar, Pólverjar, Þjóðverjar og Gyðingar, hver talaði sína eigin
tungu, sem fólk af öðru þjóðerni skildi ekki — eða vildi ekki skilja -—-
nema stundum. Zamenhof fór ungur í skóla og var mjög duglegur, eink-
um við tungumálanám, en annars skulum við ekki fara hér út í ævisögu
hans — hún væri efni í heila grein og jafnvel fleiri en eina. Zamenhof
var ekki kominn úr skóla, þegar hann fór að fást við að búa til mál, og
hann sá, að í alþj óðamálinu yrðu að vera þau alþjóðaorð, sem mönnum
væru kunn úr þjóðtungunum. Honum skildist að málfræðin mætti ekki
einu sinni vera eins flókin og í ensku, heldur yrði hún að vera laus við
alla óreglu enskrar tungu, óreglulegar beygingar, óreglulegan framburð
og þess háttar. Zamenhof sá fram á, að einn helzti þröskuldur þeirra, sem
eru að læra erlend mál, er hinn geysilegi orðafjöldi í þjóðtungunum.
Jafnvel þeir, sem hafa lesið einhverja þjóðtungu árum saman, eru alltaf
að rekast á ný og ný orð, sem þeim eru ókunnug. Þess vegna tók hann
það ráð að nota viðskeyti og forskeyti á miklu reglulegri hátt en tíðkast
í þjóðtungunum. En við skulum nú líta nokkru nánar á málið sjálft.
Beygingar málsins, ásamt viðskeytum og forskeytum og öðru því, sem