Tímarit Máls og menningar - 01.02.1960, Side 16

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
öryggisleysi eru talin höfuðeinkennin
á lífsvitund nútímamannsins. Sálræn
viðbrögð einstaklingsins við atburð-
unum eru tæpast í réttu hlutfalli við
heimssögulega þýðingu þeirra. Lífs-
óttinn, hugmyndin um „ólæknandi
einsemd sálarinnar“ og tilgangsleysi
alls hefur ævinlega verið í fylgd
mannkynsins á vegferð þess og verið
gerð skil í skáldskap. En það eru aug-
ljósar ástæður til þess að slíkar hug-
myndir nái kverkataki á nútíma-
manninum á þessum örlagaríku tím-
um. Allt flýtur. Hinum gömlu goðum
hefur verið steypt af stöllum og okkur
finnst öllum að við séum ofurseld ein-
manaleikanum að meira eða minna
leyti og persónulegu fálmi okkar eftir
tilgangi. Allt hefur þetta mótað svip
bókmenntanna hin síðari ár .. . Bæk.
ur ársins stefna yfirleitt að sama
marki og hringsóla um sama höfuð-
viðfangsefnið: þrá hins einmana
manns eftir samneyti. os baráttu hans
við að losna úr viðjum og komast í
samfélag við aðra menn. Að því leyti
hoða þær ekkert nýtt . . .“
II
Til þess að finna þessum orðum
nokkurn stað. og þeim skoðunum er
síðar munu fram koma í greininni,
ætla ég nú að rekja í stuttu máli efni
velflestra norskra skáldsagna ársins
1958. Að sjálfsögðu hef éa ekki haft
tök á að lesa þær allar — þær munu
vera um tuttugu og sumar allþykkar
— en ég hef kynnt mér skrif gagnrýn-
endanna og lesið þær sem forvitnileg-
astar voru.
Vandamál æskunnar virðast vera
ofarlega á baugi í Noregi, eins og
annarsstaðar á vesturlöndum. Ekki
færri en fimm af fjórtán höfundum
segja frá rótlausri æsku, hugsjóna-
snauðri og einmana í áttlausri veröld,
þar sem reginhöf virðast skilja ein-
staklingana.
1. Bergljot H. Haff skrifar um
ungling í uppreisnarhug, einn þeirra
sem „standa utan við hópinn“. Liv,
söguhetjan, veit að „allir þörfnuðust
samneytis við einhvern. Þessvegna
voru svo margir hópar til. Og þeir
sem ekki fengu inngöngu í hópinn
áttu aðeins tvo kosti: hæðast að fé-
lagsskapnum, eða taka höndum sam-
an við önnur úrhrök og mynda sinn
eigin félagsskap.“
2. Judith, í skáldsögu Merete Wig-
ers, er líka einmana, tryllt í lífsþorsta
sínum, í andstöðu við umheiminn,
einkum þau tvö sem fara með völdin
heima á prestssetrinu, föðurinn og
ráðskonuna sem öllu ræður.
3. Torfinn HauJcás segir frá ungl-
ingi í ramma herbúðalífsins: hann
hefur andúð á fögrum orðum og hug-
sjónum og snýst til andófs við kröfum
og ábyrgð lífsins. Hann er einn af
mörgum, metnaðarlaus, viðkvæmur,
hikandi, hræddur og fáskiptinn, en
drevmir um að verða „einn af hin-
um .
6