Tímarit Máls og menningar - 01.02.1960, Qupperneq 18

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
Mageröy með sögulega skáldsögu um
„fordæmda konu“, og þá Egil Ras-
mussen með enn eina sögu um „for-
dæmdan“ draumóramann með list-
rænt skynbragð. Ragnarakastemning-
in í norskum samtímabókmenntum
lætur ekki að sér hæða.
11.—12. Tveir höfundar skrifa
sögur um verkalýð, en það er verka-
lýður aldamótaáranna. Bjöni Rongen
lýkur þríleik sínum um „rallarana“
(einsk. lausingjalýð), sem lögðu
Bergensbrautina. Bókin heitir Klart
for tog. Yfir sögunni hvílir róman-
tískur blær, hetjubragur, og stíllinn
verður leiðigjarn. Höfundur teflir
rallaranum, hinum frjálsa syni ævin-
týrsins, fram gegn verkamanni nú-
tímans sem talar um stéttasamtök og
verkföll og aðhyllist aðra tegund sam-
heldni en tíðkaðist hjá fjallamönnum.
Sjónarmið höfundarins virðist væg-
ast sagt dálítið óraunhæft.
Káre Holt sækir að vísu efniviðinn
í verk sitt til fortíðarinnar (og það er
í siálfu sér athyglisvert), en hann ger-
ir bað til brýningar samtíð sinni en
ekki af heimþrá til horfins veruleika.
Þessvegna er hók hans kannski eina
iákvæða skáldsagan sem út kom í
Noregi 1958 — hinar eru allar dæmi
um andlega kreppu, uppgjöf, ringul-
reið eða Útópíu.
Allir framanareindir höfundar eiga
hað sammerkt. að höfundarferi'l
þeirra liggur að me=tu hérnamegin
stríðs. Einstaka höfðu þó gefið út
bækur fyrir styrjöldina, en ekki unn-
ið sér verulegt nafn. (Þ. á. m. Björn
Rongen.) Tveir eldri höfundar setja
mark sitt á árið 1958, og Magda Koch
Thomassen telur það ár athyglisvert
fyrst og fremst af þeirri ástæðu. Og
það er mikið rétt: bækur þeirra eru
viðameiri en allflestra eftirstríðs-
skáldanna. Orsökin er ef til vill sú að
þeir eiga djúpar rætur í öðrum tíma
og skoða veröldina þaðan. Það veitir
þeim sjálfsöryggi sem hina skortir —
en afhjúpar þá jafnframt sem dálítið
afskekkta vegpresta sem henda á
grónar götur.
13. Aksel Sandemose, þekktur höf-
undur, sem hefur skrifað hækur í rúm
þrjátíu ár, gaf út haustið 1958 nýja
skáldsögu eftir nokkurt hlé: Var-
ulven. Margir munu kannast við vms-
ar af fyrri bókum hans, t. d. En
flyktning krysser sitt spor, Der stod
en benk i haven, Vi pynter oss med
horn. Margar af bókum hans fvrir
stríð fjölluðu um þorpið ..Jante“ og
íbúa þess, „Jantemenneskene“, sem
voru blóðhundar hver annars og
gættu þess af illgirnislegri áfergiu að
enginn rvfi vítahringinn og vrði
„öðruvísi“ en múgsálin. Með sundur-
lausum dæmisögum os líkingum rakti
hann andlegar veilur söguhetiunnar
til dreifðra orsaka í bernsku hennar
og æsku. sem allar höfðu stuðlað að
því að „meiða“ sálina, kvrkia heil-
brigðan vöxt hennar og gera sögu-
8