Tímarit Máls og menningar - 01.02.1960, Blaðsíða 26

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
„hugsjónainanna“ og trúa hvorki á
fortíð né framtíð. Þeir standa þarna
maður við mann, en einangraðir eins
og fangar í búrum. Og önnur við-
skipti geta þeir ekki átt hver við ann-
an, en rétta á rnilli búranna snjáða
mynt þar sem annarsvegar er á letr-
að: „Frelsi einstaklingsins“ (í raun
réttri: frelsi til kúgunar og skáldskap-
ar), en hinsvegar: ,,Mannúð“. Þeir
snúa helzt upp þeirri hlið myntarinn-
ar þar sem mannúðin prangar. En sú
mannúð er dálítið einhæf og undar-
leg: hún gildir helzt þegar andstæð-
ingar auðvaldsskipulagsins sýna
hörku, og einkum þegar einstaklingar
úr stétt þjóðníðinga verða fyrir barð-
inu á „mannúðarleysinu“. (Sbr. Tí-
bet.) Með þessari handbæru mynt
kaupa rithöfundarnir sér frið við
samvizku sina í nafni mannúðar og
frelsis. Og yfir þeim er himinblám-
inn, sem þeim er frjálst að haða í
döpur augu sin.
VII
En þrátt fyrir allt er ekki ástæða til
að örvænta um framtíð vestrænna
bókmennta. Það er í sjálfu sér já-
kvætt að rithöfundar (aðrir en þeir
sem skrifa bækur til að hagnast á
þeim) hafa ekki glæpzt á slagorða-
flaumi hins vestræna stjórnmálaáróð-
urs að neinu marki, — að minnsta
kosti hafa þeir ekki gerzt baráttumenn
kapítalismans. Enda hlýtur kapítal-
isminn og allt hans skinhelga sið-
gæðishjal að vera viðurstyggð hverj-
um heilskyggnum manni, þó að sí-
byljur áróðursins hafi gert flestum
myrkt fyrir augum um stund.
En ár líða hratt, nú orðið, og það
þarf ekki mikinn spámann til að sjá
að söguleg þáttaskil eru í nánd. Ef
friður helzt mun sá áratugur, sem nú
er að hefjast, gera lýðum ljóst, svo
að ekki verður lengur um villzt, hví-
líka yfirburði sósíalisminn hefur yfir
hið hrörnandi kapítaliska skipulag.
Nú þegar eru Sovétríkin komin fram
úr Bandaríkjunum á ýmsum sviðurn
tækninnar, þrátt fyrir hið gífurlega
tjón, sem þau biðu í síðari heims-
styrjöldinni, og endaþótt þau liæfu
iðnvæðinguna með tvær hendur tóm-
ar og ólæsa alþýðu, — en Bandaríkin
stórgræddu hinsvegar á styrjöldinni
og voru fyrirlöngu orðin fremsta iðn-
aðarríki heims er hún hófst. Þetta er
í sjálfu sér undur og stórmerki, sem
allir sæmilega greindir menn ættu að
geta tekið mið af. Þar við bætist stað-
reyndin Kína (endaþótt Bandaríkj-
unum hafi tekizt að loka augunum
fyrir henni í heilan áratug), sex-
hundruð-milljóna-þjóð, sem hefur
risið upp úr aldalangri döf erlendrar
og innlendrar ánauðar og á tíu árum
hyggt upp nýtt iðnaðarstórveldi und-
ir forystu kommúnista — kraftaverk,
sem fjarstæða er að leita hliðstæðu í
sögunni. (Lítið til Indlands, sem öðl-
aðist fullveldi um svipað leyti og
Kína — vandamál þess eru enn að
16