Tímarit Máls og menningar - 01.02.1960, Page 86

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
bækur í Sovétríkjunum, þegar hann var
staddur í Moskvu. Málið hefði hann flutt
fyrir Bandalag amerískra rithöfunda. Á
ferð minni hefði ég rætt málið við fram-
kvæmdanefnd Sambands Sovétrithöfunda
að beiðni Stevensons. Ég væri hræddur um
að fundurinn hefði orðið til Htils ávinnings
því sjónarmiði, sem ég hafði reynt að túlka.
„Þetta er flókið mál, eins og þér vitið,“
sagði hann, „en ég held að að því komi að
unnt verði að samræma betur sjónarmiðin.
Ég kæri mig ekki um að blanda mér í þessa
deilu. En ég vil enn leggja áherzlu á, að
samskipti rithöfunda í báðum löndunum
eru nátengd öðru og víðtækara vandamáli
sem er samskipti ríkisstjórna beggja land-
anna. Tortryggni og andúð kalda stríðsins
bljóta óhjákvæmilega að hafa áhrif á þau
viðskipti sem menningarlegir fulltrúar
beggja aðila eiga saman. Ég geri það sem
ég get í þessu efni. Sumir segja kannski að
ég sé „pro-amerískur“ eða „pro-franskur"
eða „pro-eitthvað“ fyrir þau afskipti mín,
en það gerir ekkert til. Þörfin mikla er að
finna leiðina til friðar. Ef við getum dregið
úr fordómum okkar, ef við getum með-
höndlað staðreyndir eins og þær eru, ef við
getum vakið einhvern vott gagnkvæmrar
virðingar — Iiver veit nema okkur takist þá
að finna leið til friðar. Ef okkur tekst það
ekki, þá er allt — í sannleika allt — annað
til einskis."
Gisli Óla/sson þýddi úr „Saturday Review“.
HVAÐ GERÐIST í LAOS?
Nýlendur sem eru að öðlast sjálfstæði
— með góðu eða illu — má segja að
myndi einn skýrasta þáttinn í sögu síðustu
ára. Barátta þeirra fyrir sjálfstæði, vand-
kvæði þau sem nýunnu sjálfsforræði
fylgja, opinská eða leynd mótstaða gamal-
gróins imperíalisma og brögð hans til að
halda ítökum sínum óbeint — vanalega með
þægri aðstoð einhvers hluta innborinna —
cnda þótt bundinn sé endi á þau formlega:
allt er þetta girnilegt til fróðleiks fyrir
hvaða þjóð sem er, og ekki sízt fyrir íslend-
inga, sem hafa reynt það á sjálfum sér að
sjálfstæðisbaráttu er síður en svo lokið með
formlegri sjálfstæðisviðurkenningu.
Laos, lítið land í Asíu, staðsett inn á
milli sex annarra landa, er dæmi um viður-
eign stórvelda við hin „nýju lönd“. Laos
varð fréttaefni á síðastliðnu sumri. Frétta-
stofnanir kváðu þar í undirbúningi nýtt
kóreustríð. I september fór Laosstjórn fram
á hernaðarlega aðstoð Sameinuðu þjóðanna
gegn árás sem hún kvað land sitt hafa orð-
ið fyrir af hálfu Alþýðulýðveldisins í
Norður-Vietnam. S. þ. sendu rannsóknar-
nefnd á vettvang, sem ekki kom auga á
árásina, og Laos var ekki lengur nefnt á
fyrstu síðum blaðanna.
Franski rithöfundurinn Patrick Kessel
tók sér ferð á hendur til Laos í haust til að
grennslast eftir bakhliðum þessara atburða.
Hann reit grein um athuganir sínar í tíma-
ritið Temps modernes, nóvemberheftið, og
eru hér rakin nokkur helztu atriði þeirrar
greinar.
Laos var undir „vemd“ Frakklands frá
1893, sem einn hluti Indókína. Fyrir þann
tíma greindist landið í mörg smá konungs-
ríki (þrjátíu þjóðabrot eru álitin vera í
landinu), sem Frakkar steyptu saman í eitt.
Þegar Japanar yfirgáfu Indókína í stríðs-
76