Tímarit Máls og menningar - 01.05.1961, Qupperneq 8

IONESCO 0G MORGUNBLAÐIÐ
T^að er því mið'ur afar sjaldgæft að dagblöð verji ritstjórnargreinum sínum til þess að
ræða skáldskap og bókmenntir, en Morgunblaðið gerir það stundum og gengur þar á
undan öðrum blöðum með góðu fordæmi. í síðasta mánuði birtist í því blaði bókmennta-
legur leiðari um franska leikritahöfundinn Ionesco, einkum með tilliti til leikrits hans
Nashyrninganna, sem undanfarið hefur verið sýnt hér á leiksviði. Höfundur leiðarans tók
sér fyrir hendur að leiðrétta þann skilning, sem komið hafði fram á nokkrum stöðum um
tilefni leikritsins, að höfundur hefði haft í huga múgsefjun nazismans í Þýzkalandi. Hann
dró stórum í efa að annar eins höfundur og Ionesco hefði eytt púðri sínu á svo ótímabært
og óaðkallandi efni sem nazismann, því Ionesco væri baráttuhöfundur og umhugað að
heyja gagnlega baráttu, — gegn sama höfuðóvini og Morgunblaðið: kommúnismanum, —
enda væri hann einn af leiðtogum Frjálsrar menningar, „hinna frjálslyndu samtaka skálda
og menntamanna Evrópu“.
Nú halda kannski sumir lesendur Morgunblaðsins að ekki hafi legið mikið á bakvið
þessa grein, hún hafi ekki verið annað en bókmenntalegar hártoganir til skemmtunar.
Taka ber mönnum vara fyrir að vanmeta svo boðskap leiðarans, hina mikilsverðu stefnu-
skrá og róttæku stefnuskrárbreytingu Morgunblaðsins sem í honum felst.
Nú væri að vísu ofsagt að Morgunblaðið hafi haft ákveðna stefnuskrá í bókmenntum til
þessa: vindurinn hefur blásið úr ýmsum áttum. En svolítill vottur stefnu hefur falizt í
þeirri gömlu góðu skoðun, sem Morgunblaðið hefur að því er virðist játað fylgi sitt til
skamms tíma, að bókmenntir séu og eigi umfram allt að vera gagnslausar, tilgangslaust
stáss. Morgunblaðið hefur jafnan verið hatrammur andstæðingur bókmenntastefnu hinna
sósíalistísku ríkja, á þeirn grundvelli að mcð henni væru rithöfundar hnepptir í hið argasta
ófrelsi: þar væri sem sé farið fram á að bókmenntirnar væru gagnlegar og hefðu tilgang.
Morgunblaðið hefur haldið því fram að slíkt væri ekki aðeins ofsókn á hendur rithöfund-
um, heldur einnig fjörráð gagnvart bókmenntunum, niðurlægjandi saurgun þeirra.
En nú hefur Morgunblaðið tekið upp nýja stefnu. Bókmenntirnar eiga að vera gagn-
legar. Og þar dugir ekkert óbeint gagn, heldur verður gagnið sem þær gera að vera beint
í samræmi við stefnu Morgunblaðsins. Rithöfundarnir eiga ekki einu sinni að leyfa sér
neina útúrdúra, allt ótímabært efni verður að víkja fyrir því eina sem er tímabært sam-
kvæmt Morgunblaðinu. Braut dygðarinnar er þröng.
Um Ionesco er það aftur að segja að túlkun Morgunblaðsins á bonmn þætti nú sennilega
ógnarlegur próvinsíalismi í heimaborg höfundarins. En til frekari íhugunar þeim sem
kynnu að halda að þessi slyngi leikhúsmaður, — sem er merkilegur þó hann sé einhæfur,
byltingarmaður í leikhúsinu þó þar liafi verið gerðar árangursríkari byltingar á vorum
dögum, — til frekari íhugunar þeim sem halda að Ionesco sé krossriddari samkvæmt nýj-
asta Morgunblaðsstíl er birt hér aftar í þessu hefti smágrein sem liann hefur sjálfur skrifað
um viðhorf sín til leikhússins.
S. D.
86