Tímarit Máls og menningar - 01.05.1961, Síða 32

TÍMAKIT MÁLS OG MENNINGAR
„Hann mun, sennilega óafvitandi,
benda okkur á hvar fleygnum skuli
beitt, hvar hagkvæmast er að koma
vogarstönginni fyrir; og innan fárra
ára munum við verða vitni að því,
hvernig hinum evrópsku áhrifum,
sem hingað til hafa mátt sín svo lítils
innan skrautveggja keisarahallarinn-
ar í Peking, vex ásmegin við konungs-
hirðir fjölda smáríkja sem áður
mynduðu volduga heild“ (Tyler
Dennett: Americans in Eastern Asia).
Eftir að Vesturveldin höfðu endan-
lega valið keisarastjórnina sem lepp
sinn gerðu þau ráðstafanir til að
tryggja sér auðsveipni hennar um alla
framtíð. Taka kínverskrar ópíum-
duggu, sem sigldi undir hrezkum
fána, var notuð sem átylla til að segja
keisarastjórninni stríð á hendur.
Þessi styrjöld var nefnd Síðara ópí-
umstríðið. 1857—8 var skotið af fall-
byssum á Kanton. Og til að ógna keis-
arastjórninni enn frekar var brezk-
franskur her settur á land í Tientsin,
tæplega 100 kílómetra frá Peking.
Enn varð keisarastjórnin að láta
undan ofbeldinu og ganga til samn-
inga (í Tientsin 1858). Ákvæði þeirra
samninga voru m. a. þessi:
Keisarastjórninni var gert að
greiða geysiháar stríðsskaðabæt-
ur; útlendingar skyldu fá búsetu-
leyfi í Peking; ópíumsala og trú-
boðsstarfsemi (!) skyldu leyfð
með lögum; nýjar hafnir skyldu
látnar af hendi við útlendinga og
þeir skyldu sjálfir ráða tollum og
verðlagi á aðfluttum varningi.
Ennfremur var Vesturveldunum
heimilað að flytja út kínverskt verka-
fólk til vinnu í nýlendum sínum. Þetta
ákvæði varð upphaf hinna fúlmann-
legu „viðskipta“, sem rekin voru um
langt árabil með kínverska bændur er
seldir voru til nauðungarvinnu á ekr-
um og í námum, frá Malajaríkjum til
vesturhéraða Banaríkjanna. Zar-Rúss-
land og Bandaríkin, sem ekki höfðu
lýst stríði á hendur Kínverjum en
hinsvegar tekið þátt í styrjöldinni,
gerðti samskonar samning við keis-
arastjórnina í krafti gamla ákvæðis-
ins um „uppáhaldsþjóðirnar“, sem
sjálfkrafa hlutu öll fríðindi er öðrum
þjóðum voru veitt í Kína.
Keisarastjórnin gerði síðan eina
tilraun til að rifta þessum nýju nauð-
ungarsamningum, en þá stóð ekki á
svarinu: brezk-franskar hersveitir
ruddust inn í höfuðborgina og lögðu
eld í sumarhöll keisarans. Viktor
Hugo skrifaði um þennan atburð:
„Einn góðan veðurdag brutust tveir
ræningjar inn í Sumarhöllina. Annar
rændi og hinn kveikti í ... Önnur
kempan fyllti vasa sína, hin fyllti
mörg koffort; og þeir komu aftur
heim til Evrópu, leiddust, og hlógu
mikinn.“
Árin 1861—62 tóku Bretar og
Frakkar beinan þátt í styrjöldinni
gegn Tæpingstjórninni. Með þeirra
hjálp tókst keisarastjórninni loks að
110