Tímarit Máls og menningar - 01.05.1961, Side 33

SAGA VESTRÆNNAR IHLUTUNAR I KINA
vinna sigur á byltingaröflunum eftir
blóðuga og langvinna bardaga. Þá
var löngu komið á daginn að hin
íhaldssama yfirstétt gat ekki lengur
drottnað yfir alþýðunni af eigin ram-
leik, heldur einungis með hjálp — og
sem handbendi — erlendra nýlendu-
herra. Þá þegar var komið fram á
sjónarsviðið það leppstjórnarform er
réði málum í Kína fram til ársins
1949 — og enn finnast leifar af á For-
mósu og í sölum Sameinuðu þjóð-
anna, þar sem leppurinn Sjang Kæ-
sjek heldur áfram þjónustunni sem
„fulltrúi Kína“.
Hið grímuklædda oíbeldi
í 46 ár eftir þetta tókst keisara-
stjórninni að halda velli með fulltingi
erlendra vopna og hersveita. 1868
kæfði hún uppreisnartilraunir í Ho-
pei, Anhvei- og Shantung-fylkjum í
blóði, með aðstoð franskra hersveita.
1872 braut hún á bak aftur byltingar-
tilraun í Kveitsjó-fylki, þar sem logað
hafði í kolunum í 18 ár. 1873 bældi
hún niður uppreisnir í Shensi- og
Kansu-fylkjum. Síðan varð kyrrt um
sinn.
En Vesturveldunum var það síður
en svo að skapi að keisarastjómin
yrði of föst í sessi. Húsbóndavald
þeirra var einmitt grundvallað á auð-
mýkt og þýlyndi þeirrar leppstjórnar
er þau styddu til valda. Þessvegna
gerðust þau óróleg þegar japönsk
sendinefnd gekk á fund keisarans
1871; þau óttuðust að þessi tvö
grannriki gerðu með sér vináttusamn-
ing er styrkti aðstöðu keisarastjórn-
arinnar.
Mótleikur Vesturveldanna var i
anda þeirrar kænlegu reglu, sem þeim
hefur oft gefizt svo vel: að sundra
með refjum og drottna síðan. Banda-
ríkin hvöttu Japani til að hernema
Okinawa-eyjarnar, sem voru eign
Kína. Til að tryggja vinslit Kína og
Japans enn rækilegar aðstoðaði
bandaríska sendiráðið í Japan við
undirbúning japanskrar innrásar á
Tævan (Formósu). Bandarískur floti
flutti hernámslið Japana til eyjarinn-
ar, og bandarískur liðsforingi var fyr-
irliði þess. Japanar dvöldu að vísu
ekki langdvölum á Formósu að þessu
sinni (1874), en komu aftur 1894 og
hernámu þá eyjuna til langframa. Það
ár kom til fulls fjandskapar milli Kína
og Japans — í Kóreu. Bandaríkja-
menn höfðu áður leitað fótfestu á
Kóreuskaga og gert innrásir í ríkið
árið 1867 og 1871. Nú logaði landið
í bændauppreisnum, og konungurinn
bað keisarastjórnina um liðveizlu. En
jafnframt því að kínverskt lið var
sent til Norður-Kóreu hófu Japanar
liðsflutninga til Suður-Kóreu. Brátt
stóðu kínverskar og japanskar her-
sveitir andspænis hver öðrum við 38.
breiddarbaug (þennan fræga breidd-
arbaug er svo mjög kom við sögu í
Kóreustyrjöldinni 1950—52). 25.
júlí 1894 gerðu svo Japanar skyndi-
111