Tímarit Máls og menningar - 01.05.1961, Side 61

UM BÓKMENNTIR OG GAGNRÝNI
ástandið verra þar sem ekki einusinni
neitt meiriháttar hagnýtt starf kemur
í stað hins listræna tóms.
í raun koma öll nýsköpunaröfl fram
sem kúgunaröfl gagnvart andstæðing-
um sínum, en þau bera í sér þroska,
þar sem þau leysa úr læðingi leynda
krafta og auka þeim megin. Þroskinn
er umfram allt einkenni þeirra.
Melódramatískur smekkur
Hvernig á að berjast gegn hinum
melódramatíska smekk ítalskra al-
þýðumanna, sem kemur fram í mati
þeirra á bókmenntum og sér í lagi á
skáldskap? Þeir halda að skáldskapur
auðkennist af nokkrum ytri formsat-
riðum, svo sem rími og glamrandi
hljóðfalli, en einkum þó af tilgerðar-
legum hátíðleika og ræðumennsku, og
melódramatískri tilfinningasemi, það
er að segja af leikhúsmáli ásamt
fyrndu orðavali.
Eina orsök þessa smekks er að finna
í þeirri staðreynd að hann hefur ekki
mótazt með lestri og persónulegri
íhugun skáldskapar og lista, heldur
á félagslegum veltvangi, fyrir áhrif
ræðuhalda og leikhússýninga. Og þeg-
ar talað er um ræðumennsku dugir
ekki að vísa til hinna fornfrægu al-
þýðuþinga heldur verður að hafa í
huga hverskonar ræðuhöld í sveitum
og bæjum. í sveitum er til dæmis
fylgzt af miklum áhuga með líkræð-
um og málaferlum: þesskonar
skemmtanir eiga sína föstu áhangend-
ur. Stundum eru dómssalir undirrétta
troðfullir af fólki sem festir sér í
minni velmæltar setningar og hátíð-
leg orð. Sama er að segja um greftr-
anir fyrirmanna: þangað flykkist
fjöldi manns, oft í þeim tilgangi ein-
um að hlusta á ræðurnar ...
Gegn þessum smekk má berjast
með tvennu móti: með því að gagn-
rýna hann vægðarlaust og einnig með
því að útbreiða skáldverk, sem eru rit-
uð eða þýdd á „óakademíska“ tungu
og tjá tilfinningar sem hvorki teljast
til ræðumennsku né melódramatískra
úthellinga.
139