Tímarit Máls og menningar - 01.05.1961, Blaðsíða 68

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Kúba, okkar Kúba, er í raun og veru og
hvaða hlutverki hún hefur verið kjörin
til að gegna. Við erum framverðir í hópi
hinna hungruðu þjóða. Eins og allir fram-
verðir mun það sem við höfum gert, það
sem við gerum og það sem við munum gera,
leiða okkur út á hættubraut. Það getur ver-
ið að okkur mistakist. Við vitum enn ekki
hvar þetta muni enda. En vitið þið það?
Ifvaða gildi hefur Kúba fyrir ykkur?
Gildi hennar fyrir ykkur er fólgið í því,
að hún veitir ykkur tækifæri til að gera
betur.“
Gísli Ólajsson þýddi.
LEIKHÚS OG ANTI-LEIKHÚS
Ejtir Eugéne Ionesco
Hvernic og hvers vegna ætti maður að
þýða á rökrænt mál það efni sem að-
eins ætti að segja í myndum, atburðum á
leiksviði, stríðandi andstæðum, orðaskipt-
um og talandi þögn; efni sem er aðeins
þessi mynd, þessi atburður, þessi nærvera
eða fjarvera, þetta form? Ég kalla sum
leikrit mín anti-leikrit, anti-kómedíu, gervi-
drama, en það leikhús sem ég skapa er því
aðeins anti-leikhús, að menn líti á hið
venjulega leikhús sem raunverulegt leikhús.
Mín skoðun er nefnilega sú, að anti-leikhús
eða ekki-leikhús sé einmitt þetta sýnandi,
predikandi leikhús þar sem samtalsformið
er notað vitandi vits til að pránga inn á
okkur einhverjum ákveðnum boðskap, leik-
húsið sem bókmenntir, ritgerð eða hug-
vekja, þ. e. a. s. leikhúsið notað sem mál-
pípa fyrir eitthvað allt annað en sjálft sig,
leikhús sem hefur afneitað innsta eðli sínu
og er komið á tilveruplan þar sem það á
ekki heima.
Ifvers vegna skyldi ég gera leiksviðið að
ræðupalli og leikrit að heimspekilegum, sið-
ferðilegum eða pólitískum áróðri, úr því að
ræðupallurinn er þegar til, úr því að heim-
spekileg, pólitísk og vísindaleg hugsun ráða
nú þegar yfir nógum gögnum öðrum til að
koma sér á framfæri? Að minni hyggju er
ræðupallurinn ræðupallur; kennslubók í
eðlisfræði er kennslubók í eðlisfræði; leik-
svið er leiksvið. Ég get ekki orðað þetta
skýrar. Við verðum að láta leikhúsið fá
óskorað sjálfsforræði, losa það við allt sem
því er óviðkomandi, reyna að finna á ný hin
ævarandi dramatísku sannindi eins og þau
búa í sinni ósviknustu mynd í okkur sjálf-
um. Ég á hér við hið hreina leikhús. Til að
gera það að veruleika þarf að byrja á að
brjóta niður hið venjulega, samhengisfasta
skynsemi-mál; það á að gera textann að
leiðbeiningartexta fyrir leik, leysa leikara
og áhorfendur frá þráhyggju fyrirfram-
ákveðins boðskapar og öðrum hömlum,
hrífa þá burt úr einangrun sinni, burt frá
sjálfum sér. Leikhúsverk hefur enga meðvit-
aSa hneigð til að kenna mönnum nokkurn
skapaðan hlut; ef það vekur menn til um-
hugsunar, er það óviljandi og án þess að
slíkt heyri því til. Leikhúsverk ætti aðeins
að hafa þann tilgang að létta af mönnum
oki. Við skulum láta alla hugmyndafræði,
allan falinn boðskap og allar stefnuskrár
sigla sinn sjó.
Það sem ég hef bent hér á eru vitaskuld
mjög einföld atriði. í hvert skipti sem mér
146